Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

P

9.4-rasm. Mukammal raqobatli bozor sharoitida narxning shakllanishi

Rasmdan ko‘rinadiki, faqat narxning R^ darajasidagi talab miq- 

doriga  ishlab  chiqaruvchilar  tomonidan  taklif  miqdori  muvofiq 

keladi.  Narxning bu darajadan har qanday pasayishi talabning tak- 

lifdan oshib kyyetishini,  narxning bu darajadan har qanday yuqori 

bo‘lishi esa, taklifning talabdan oshib kyyetishini keltirib chiqaradi.

55 

Маршалл А.  Принципы экономической науки.  В  3  т.  М.,  1993. 

T.III.  С.282.

262

---

Narxning R

a

 darajasidagi holat uzoq vaqt mavjud bo‘la olmaydi. 

Chunki,  tovarlaming  sotilmay,  to‘planib  qolishi  bilan  sotuvchi­

lar  o‘rtasidagi  raqobat kuchayib,  ular  o‘z  tovarlarini  tezroq  sotish 

maqsadida narxni tushira boshlaydilar.

Narxning Rv darajasidagi holat ham barqaror turmaydi. Chunki, 

bu  holatda  talab  taklifdan  oshib  ketib,  tovarlar  taqchilligi  boshla- 

nadi.  Taqchil  tovarga  ega  bo‘lish  uchun  bir-biri  bilan  raqobatga 

kirishgan xaridorlar uning narxini oshira boshlaydilar.

Bozordagi yagona muvozanatlashgan, nisbatan uzoq vaqt barqa­

ror  amal  qiluvchi narx  sifatida talab hajmi  taklif hajmiga muvofiq 

kelgan holdagi narx RE maydonga tushadi.

Raqobatlashuv  asosida  paydo  bo‘lgan  muvozanat  doimo  talab 

va taklif egri chiziqlarining kesishuv nuqtasida joylashadi. Muvozanat 

narxi har doim ham darhol, bir zumda tarkib topmaydi. Unga erishish- 

da toki talab va taklif muvozanatga kelgunga qadar narx atrofidagi 

tebranishlami  o‘z  ichiga  oluvchi  ma’lum  davrlar  taqozo  etilishi 

mumkin.