Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

Tabiiy  monopoliya  -   korxonaning  texnologik  xususiyatlari  sa­

babli mahsulotga boigan talabni qondirish raqobat mavjud boimagan 

sharoitda samaraliroq amalga oshiriluvchi tovar bozorining holati.

Legal  (qonuniy)  monopoliya -  qonuniy tarzda  tashkil  etiluvchi 

monopolistik holat.

Sun’iy monopoliya -  monopol foyda olish maqsadida tashkil eti­

luvchi  birlashmalaming  shartli  (tabiiy  monopoliyalardan  ajratib  tu- 

rish uchun) nomi.

Kartel -  ishtirokchilari ishlab chiqarish vositalari va mahsulotlari- 

ga o‘z mulkiy egaligini saqlab qolib, Yaratilgan mahsulotlami sotish 

esa kvota asosida amalga oshiriladigan bitta sanoat tarmogidagi bir 

necha korxonalarning uyushmasi.

Sindikat  -   ishlab  chiqarish  vositalariga  mulkchilik  birlashma 

ishtirokchilarining  o‘zida saqlanib  qolgani holda,  ishlab  chiqarilgan 

mahsulotni  sotish  maxsus  tashkil  etilgan  yagona  savdo  tashkiloti 

orqali  amalga  oshiriluvchi,  bir  turdagi  mahsulot  ishlab  chiqamvchi 

bir necha korxonalarning birlashmasi.

Trest -  ishlab chiqarish vositalari va tayyor mahsulotga birgalik­

dagi mulkiy egalikni ta’minlovchi ishlab chiqaruvchilaming yuridik 

shaxs ko‘rinishidagi birlashmasi.

Konsorsium  -   tadbirkorlaming  yirik  moliyaviy  operatsiyalarini 

birgalikda amalga oshirish maqsadida birlashuvi.

Konsern -  rasmiy jihatdan mustaqil boigan, ko‘p tarmoqli korxo­

nalar  (sanoat,  savdo,  transport va bank kabi  turli  soha  korxonalari) 

ning majmuini o‘z ichiga oluvchi birlashma.

249

---