Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

4) turli mamlakatlarda aholi soni o‘zgarishining farqlanishi.

Yana  bir  global  ziddiyat  sifatida  XX  asming  ikkinchi  yarmida 

boshlangan  demografik  «portlashlar»,  ya’ni  yer  shari  aholisi  soni- 

ning jadal o'sishi ko‘rsatiladi. Ayniqsa, rivojlanayotgan mamlakatlar 

aholisining tez o‘sishi bir qator jiddiy ijtimoiy-iqtisodiy ziddiyatlami 

keltirib chiqaradi. Ba’zi bir mamlakatlardagi aholi soniningko‘payishi 

natijasida  ratsional  xo‘jalik  yuritishga  to‘sqinlik  qiluvchi  aholi- 

ning nisbiy ortiqchaligi belgilari ko‘zga tashlanadi.  Ishlab  chiqarish 

hajmining ko'payishiga qaramay aholi jon boshiga ist’emol, ayniqsa 

rivojlangan  mamlakatlardagi  iste’mol  darajasi  bilan  taqqoslaganda 

kishilaming haqiqiy ehtiyojlariga qaraganda past darajada qolmoqda. 

Bu kabi holatlardan ba’zi bir demograf-olimlar asossiz ravishda, kes- 

kin xulosalar chiqarib, aholi nufusi jarayonlari ustidan davlat miqyo- 

sidagi  nazoratlaming  o ‘rnatilishi, jumladan  oilani  rejalashtirish  das- 

turlarini  ishlab  chiqish kabi  da’volarini  kuchaytirmoqdalar.  Bunday 

asossiz  dasturlardan  ko‘ra,  ular bu  mamlakatlarda yangi  texnika  va 

texnologiya  asosida  ishlab  chiqarishni jadal  rivojlantirish  dasturini 

taklif qilsalar maqsadga muvofiq bo‘lar edi.

Yuqoridagilardan  ko‘rinadiki,  hozirda jahon  miqyosida  yuz  be- 

rayotgan  globallashuv  jarayonlari  o‘zining  ijobiy  yo‘nalishlari  va

696

---

ziddiyatlariga  ega  bo‘lib,  bu jihatlaming  nisbatini  tartibga  solishda 

dunyoning barcha mamlakatlarining faol ishtiroki va birlashuvi talab 

etiladi.