Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

n

|

™  

poniya 

’

 

Buyuk Britaniya 

G

I   - 

- 

4 ,6 - 

- 

ermaniya

>2010  «2011  -2012  П2013  «2014  «2015

19.2-rasm. Rivojlangan mamlakatlarda YalMning 

o ‘sish su r’atlari141

Shuningdek, 2008-yilnoyabr oyida Vashingtonda, jahon yalpi mah- 

sulotining 85 foizini ishlab chiqaradigan 20 ta yirik davlat ishtirokida 

bo‘lib  o‘tgan  sammit  global  moliyaviy  inqirozning  ko‘lami  tobora 

kengayib  borayotganini  tasdiqlagani,  ushbu  sammitda bo‘lib  o‘tgan 

muhokamalar bugun jahon moliyaviy inqirozining oldini olish haqida 

emas,  balki  undan  qanday  qilib  chiqish  yo‘llari  izlanayotganligidan 

darak berishini ta’kidlab o‘tdilar.

Jahon moliyaviy inqirozi aksariyat rivojlangan mamlakatlar moli­

ya  tizimini  tubdan  isloh  qilish  zarurligini  keltirib  chiqardi.  Shunga 

ko‘ra, AQSH va Yevropa Ittifoqi mamlakatlari o‘zlarining bank tizim- 

larini  inqirozdan qutqarish uchun yirik tijorat banklarining  aksiyala- 

rini  sotib  olib,  ulami  byudjet  mablag‘lari  hisobiga  likvidli  aktivlar 

bilan ta’minlay boshladi.

AQSH hukumati iqtisodiyotga yirik masshtabdagi davlat aralashuvi 

siyosatini yurita boshladi. AQSHning sobiq moliya vazirining tashab- 

busi  bilan  Kongress  «Poison  rejasi»  deb  nomlanuvchi  rejani  qabul 

qildi. Mazkur rejaning umumiy hajmi 700 mlrd. dollami tashkil qiladi.

Yevropa Ittifoqi mamlakatlari  inqirozdan chiqish bo‘yicha tijorat 

banklari  kreditlari  uchun  davlat  kafolatlari  tizimidan  foydalanishga

141 http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.KD.ZG.

545

---

kelishib  olishdi.  Bu holatda kafolatlar banklararo  kreditlar bo‘yicha 

5  yil  muddatga  taqdim  etiladi  va  hukumat  banklaming  imtiyozli 

aksiyalarini  sotib  olish  orqali  ulami  qo‘llab-quwatlash  imkoniyat- 

lariga ega boiadi.  Masalan, AQSHda Federal zaxira tizimi qimmatli 

qog‘ozlami  sotib  olish,  xususiy  sektomi  to‘g‘ridan-to‘g‘ri  moli­

yalashtirish amaliyotiga o‘tish orqali likvidlilikni taminlashning yan­

gi usuliga o ‘tdi.

Buyuk Britaniya hukumati banklar va moliyaviy muassasalar aksi- 

yalariga 37 mlrd. funt sterling m ablagiarini investitsiya qilishini e io n  

qildi.  Germaniya  hukumati  esa,  bank  tizimini  qoilab-quvvatlash 

uchun kapital va kreditlar bo‘yicha kafolatlar shaklida 500 mlrd. evro 

ajratishini  e io n   qildi.  Avstraliya hukumati  esa barcha  omonatchilar 

pul jam g‘armalarini 3 yilga kafolatlashini e io n  qildi va ipoteka qim­

matli qog‘ozlarini  sotib  olish uchun 2,6 mlrd.  dollar mablag1  ajratdi 

(19.5-jadval). Yevropaning yirik banklari milliylashtirildi, y a’ni dav­

lat tomonidan sotib olindi.