Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

yildagi  ma’lum  guruh  tovarlar  va  xizmatlar  to‘plami  narxlari 

summasini xuddi shunday tovarlar va xizmatlar miqdorining ba- 

zis  davrdagi  narxlari summasiga  taqqoslash  opqali hisoblanadi. 

Taqqoslashning boshlang‘ich davri «bazis yil» deyiladi. Agar bu ay- 

tilganlami formula shakliga keltirsak, u quyidagi ko‘rinishni oladi:

lo rly yild '  qi iste'mol to va rlari narxi

Narx Indeksi = 

—— :— —— —--- ;----

-

------- ;— :-------:

Bazis yild a g i iste mol to va rla ri narxi

Amaliyotda  bir  qator  turli  xil  tovar  va  xizmatlar  to‘plami  yoki 

iste’mol  savatining ftarx  indeksidan foydalaniladi.  G’arb  mamlakat­

lari va xususan AQSHda bu indekslar ichida eng keng qoilaniladigani 

iste’mol narxlari  indeksi hisoblanadi.  Uning yordamida tipik shahar 

aholisi sotib oladigan, iste’mol tovar va xizmatlarining 300 turini o‘z 

ichiga  oluvchi  bozor  savatining  qayd  qilingan  narxlari  hisoblanadi. 

Ammo  narxning  umumiy  darajasini  hisoblash  uchun  YalM  narx

>

405

---

indeksidan  foydalaniladi.  YalM  narx  indeksi  ancha  keng  tushun­

cha bo4 lib, u o‘z  ichiga nafaqat iste’mol tovarlari, balki  investitsion 

tovarlar,  davlat tomonidan  sotib  olinadigan hamda  xalqaro  bozorda 

sotilgan va sotib olingan tovarlar va xizmatlar narxlarini ham  oladi. 

YalM narx indeksi nominal YalMni real YalMga aylantirib hisoblash 

imkoniyatini  beradi.  Nominal  YalM  shu  mahsulot  ishlab  chiqaril­

gan davrda amal qilib turgan narxlarda ifodalangan ishlab  chiqarish 

hajmini bildiradi.

Joriy yildagi nominal YalMni real YalMga aylantirishning  ancha 

oddiy va to‘g‘ridan-to‘g‘ri usuli nominal YalMni narx indeksi (NI)ga 

bo‘lishdir, ya’ni: