Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

0 ‘zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  2017  yil  7  fevraldagi 

“0 ‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha harakatlar strategi- 

yasi to‘g ‘risida”gi, PF-4947-sonli Farmoni, 3.1-bandi.

141

---

lab  chiqariladigan tovarlar va xizmatlar hajmini,  turini  ko‘paytirish, 

sifatini  oshirish,  ular  sotiladigan bozorlar miqyosi  va geografiyasini 

kengaytirishning  bir  qancha  yo‘nalishlari,  chora-tadbirlari  belgilan- 

gan bo‘lib, ular milliy valyutamiz barqarorligini oshirishning muhim 

omili hisoblanadi.

Xulosalar

1. 

Tovar  ishlab  chiqarish va  ayirboshlashning paydo  bo‘lishi 

ijtimoiy mehnat taqsimotining hamda xususiy mulk kelib chiqib, ish­

lab chiqamvchilar alohidalashuvining rivojlanishi bilan bog‘liq.

2. 

Tovaming ikki xossasi -  nafliligi (iste’mol qiymati) va qiy­

mati  tovarda  gavdalangan  inson  mehnatining  ikki  yoqlama  tavsifi 

natijasida  vujudga  keladi. 

Agar  naflilik  (iste’mol  qiymati)  aniq 

mehnat orqali yaratilsa,  almashuv qiymati abstrakt mehnatning nati­

jasi hisoblanadi.

3. 

Qiymat tovaming ijtimoiy xossasi bo‘lib, unda tabiat ashyo- 

larining birorta ham molekulasi, zarrachasi yo‘qdir. Qiymatning aso­

sida odamlar bir-birlari uchun mehnat qilishlarini bildimvchi ijtimoiy 

mehnat  yotadi.  Biroq,  alohidalashgan  tovar  ishlab  chiqamvchilar 

mehnati  o ‘zining  ijtimoiy  xususiyatini  faqat  mehnat  mahsullarini 

ayirboshlash orqali ko‘rsatadi.

4. 

Tovar qiymatini aniqlash borasida iqtisodiyot nazariyasida 

asosan ikki xil yo‘nalishdagi yondashuv mavjud: qiymatning mehnat 

nazariyasi,  naflilik  va  keyingi  qo‘shilgan  miqdor  nafliligi  nazari- 

yalari.  Birinchi  nazariya  tovar  qiymatini  unda  mujassamlashgan  ij­

timoiy  zaruriy  mehnat  sarflari  tashkil  qiladi  desa,  ikkinchi  nazariya 

tovaming qiymatini uning nafliligi,  ayniqsa keyingi qo‘shilgan tovar 

nafliligi belgilab beradi, deb ko‘rsatadi.

5. 

Tovarlami ayirboshlash jarayonining uzoq vaqt rivoj lanishi 

natijasida  umumiy  ekvivalent  vazifasini  bajamvchi,  boshqa  hamma 

tovarlami  ayirboshlash  mumkin  bo‘lgan  alohida  tovar  pul  sifatida 

ajralib chiqdi.

6. 

Pul o‘zining rivojlanish tarixida quyidagi bosqichlami bosib 

o‘tdi:  tovar pullar (pul o‘mini har xil mahsulotlar bosgan); to‘la qiy­

matga ega pullar (oltin yoki kumush); to‘la qiymatga ega bo‘lmagan 

pullar  (qog‘oz  pullar,  oddiy  metall  tangalar);  kredit  pullar  (veksel, 

banknot, chek, kredit kartochka).

142

---

7. 

Mamlakatimizning 

mustaqil 

iqtisodiy 

taraqqiyotini 

ta’minlashda milliy valyutamiz (so‘mning) muomalaga kiritilishi  ni- 

hoyatda katta rol o ‘ynadi.