Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

ziddi-

 

yatli tomonlari 

ham mavjud. Bu ziddiyatlaming asosiylari quyidagi- 

lardan iborat:

1) 

turli mamlakatlardagi iqtisodiy rivojlanishning bir tekisda

 

bormasligi.

Iqtisodiy  o‘sishning  jadallashuvida  ilmiy-texnika  inqilobi  (ITI) 

hal  qiluvchi  rol  o ‘ynaydi.  XX  asming  ikkinchi  yarmiga  kelib  yan­

gi  texnika va texnologiyalarga  «sakrab»  o‘tilishi  o‘ziga xos  «tutash 

zanjir»  hosil  qildi.  Global  miqyosdagi  axborotlashtirish  natijasida 

turli  mamlakatlarning  texnologik jihatdan  baravarlashuvi  tendensi- 

yasi kuchaydi. Axborot, aloqa va transport vositalari rivojlanishidagi 

texnikaviy to‘ntarish yer sharining barcha mintaqalarida ITI yutuqlar- 

ini tezlik bilan o ‘zlashtirish imkonini berdi. Natijada, bir mamlakatda 

Yaratilgan yangi texnika va texnologiyalar, sun’iy to‘siqlami bartaraf 

etgan holda, jahon bo‘yicha tezlik bilan tarqalmoqda. Biroq, XX asr- 

ning  oxiriga  kelib,  jahon  xo‘jaligidagi  iqtisodiy  o‘sish  sur’atlarida 

jiddiy  tafovutlar  sezilmoqda.  Birinchidan,  rivojlanayotgan  mam- 

lakatlarda  ishlab  chiqarishning  ko‘payish  tezligi  juda  o ‘sib  ketdi. 

Aholi jon  boshiga  YalM  o ‘sish  tendensiyasiga  ega  bo‘lgan  rivojla­

nayotgan  mamlakatlar  soni  ko‘paydi.  Ikkinchidan,  iqtisodiy rivojla- 

nish  sur’atlaridagi  tafovutlar natijasida  g ‘arb  mamlakatlari  iqtisodiy 

qudratining  sekin-asta,  biroq  muntazam  ravishdagi  nisbatan  pasa- 

yish tendensiyasi  kuzatilmoqda.  Ba’zi  mamlakatlar  o'zlarining  iqti-

694

---

sodiy o‘sish sur’atlarini  sezilarli  darajada oshirgan holda zamonaviy 

sanoatlashgan  ishlab  chiqarishning  eng  yuqori  darajasiga  erishishga 

harakat  qilmoqdalar.  Masalan,  1970-1980-yillarda  yangi  industrial 

mamlakatlarning «dastlabki avlodi» -  Koreya Respublikasi, Tayvan, 

Singapur  va  Gonkong  ancha  tez  sur’atlarda  rivojlandi.  1990-yillar- 

ning oxiriga kelib yangi industrial mamlakatlarning «ikkinchi avlodi»

-  Indoneziya, Filippin, Malayziya, Tailand jadal sur’atda taraqiy etdi. 

Ular  rivojlangan  mamlakatlar  bilan  nafaqat  an’anaviy  ishlab  chiqa­

rish  sohalari,  balki  murakkab  texnika mahsulotlari, jumladan ishlab 

chiqarish  vositalari  bozori  bo‘yicha raqobatlasha boshladilar.  Biroq, 

hali jahon xo‘jaligi tarkibida ishlab chiqarishning sanoatlashuvi dara­

jasiga yetmagan,  taraqqiyotda  ilgarilab  ketgan  mamlakatlarga  yetib 

olish  uchun  zarur  resurslarga  ega  bo‘lmagan  ko‘plab  mamlakatlar 

ham mavjud.