Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

Aholining  tabiiy  o‘sishi  -   bu  tabiiy  o‘sish  koeffitsienti  bilan

 

belgilanadi:

-   tug‘ilish  koeffitsienti  (yil davomida tirik tug‘ilgan chaqaloqlar- 

ning mavjud aholi o‘rtacha yillik soniga nisbati);

-   o‘lish  koeffitsienti  (yil  davomida  o ‘lganlaming  mavjud  aholi 

o'rtacha yillik soniga nisbati);

-   tabiiy  o ‘sish  koeffitsienti  (tug‘ilish  va  o‘lish  umumiy  koef- 

fitsientlari  o‘rtasidagi  farq).  Odatda bu koeffitsientlar mamlakatdagi 

o‘rtacha aholi soniga to‘g ‘ri keluvchi miqdor sifatida baholanadi.

Mamlakatimizdagi  doimiy aholi  soni  2015-yil holatiga 31,5  mln. 

kishini tashkil etib, u oldingi yilga nisbatan 0,5 mln. kishiga yoki  1,5 

foizga  o ‘sgan.  Aholining  tabiiy  o‘sishi  582,1  ming  kishini  tashkil 

etadi.  0 ‘zbekistonda aholining tabiiy harakati  quyidagi ma’lumotlar 

bilan tavsiflanadi (20.1-jadval).

Ishchi  kuchi  resurslarining  soni  va  sifati  mamlakat  aholisi  soni, 

jinsi va yoshi jihatidan tarkibi bilan belgilanadi. Bular esa o‘z navba- 

tida aholining tabiiy o‘sishiga bog‘liq bo‘ladi.

Respublikada  2007-yilda  iqtisodiyotda  band  bo‘lganlar  soni 

10735,4  ming  kishini  tashkil  etgan  bo‘lsa,  2015-yilga  kelib  bu 

ko‘rsatkich  13058,3  ming  kishini  (121,6  foiz  o ‘sish)  tashkil  qildi 

(20.2-jadval).

Aholining  tabiiy  o ‘sishi,  uni  takror  ishlab  chiqarish  xususiyati 

ko‘pgina  holatlar  bilan  mamlakatning  industrial  taraqqiyoti  va  ur- 

banizatsiya  darajasi,  ijtimoiy  shart-sharoitlar,  madaniyat va maishiy 

turmush an’analari,  aniq tarixiy omillar bilan belgilanadi.  Ular jum-

557

---

lasiga demografiya omilini hisobga  olgan holda uy-joy  sharoitlarini 

yaxshilash, bolalarga nafaqalar berish, ulami bolalar muassasalari bi­

lan ta’minlash,  homiladorlik va bola tug‘ilgandan keyingi ta’tillami 

uzaytirish,  oilani  mustahkamlash,  shuningdek,  jamoada  ma’naviy 

muhitni yaxshilash kiradi.