Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

Xulosalar

1.  Iqtisodiy  muvozanat  deb  bir-biri  bilan  o‘zaro  bog‘liqlikda  va 

ta’sirda  amal  qiladigan  iqtisodiy jarayonlar,  hodisalaming  ikki  yoki 

bir necha tomonining bir-biriga teng kelgan holatiga aytiladi.  Butun 

iqtisodiyotning muvozanati to‘g‘risida gap borganda eng aw alo yalpi 

talab va yalpi taklif o ‘rtasidagi tenglik e ’tiborga olinadi.

2.  Makroiqtisodiyotda iqtisodiy uiuvozanat o‘z ichiga xususiy va 

umumiy  tavsifdagi  bir  qator  muvozanatlar  tizimini  oladi.  Xususiy 

muvozanat -  bu ikkita o ‘zaro bog‘liq bo‘lgan iqtisodiy ko‘rsatkichlar 

yoki iqtisodiyot tomonlarining miqdoran teng kelishi. Umumiy muvo­

zanat jamiyat barcha ehtiyojlari va milliy ishlab chiqarish hajmining 

o‘zaro  teng  kelishini  bildiradi.  Umumiy  iqtisodiy  muvozanat  bozor 

sharoitida,  aw alo,  yalpi  talab  va  yalpi  taklifning  qiymat  va  naflilik 

jihatdan teng kelishida ko‘rinadi.

3.  Umumiy  iqtisodiy  muvozanat  ijtimoiy  maqsadlar  va  iqtisodiy 

imkoniyatlaming mos kelishi; mamlakatdagi barcha iqtisodiy resurs-

521

---

lardan  samarali  foydalanadigan  xo‘jalik  mexanizmi;  muvozanatli 

ishlab  chiqarishning umumiy tarkibiy tuzilishi  iste’molning tarkibiy 

tuzilishiga  mos  kelishi;  bozor  muvozanati,  ya’ni  barcha  asosiy  bo- 

zorlar (tovarlar, resurslar, ishchi kuchi va hokazolar)da talab va taklif 

muvozanati kabi qator shart-sharoitlami taqozo etadi.

4.  Iqtisodiy  muvozanatlik  doimo  bir  xil  holatda  turmaydi,  u 

o‘zgaruvchan  bo‘lib,  goh  muvozanatda,  goh  nomuvozanat  holatida 

bo‘lishi mumkin. U o‘zgarib tursada doimo muvozanatlikka intiladi.

5.  Iqtisodiy  muvozanatlik  turli  ko‘rinishlarda  namoyon  bo‘ladi. 

Masalan, umumiy, xususiy, uzoq muddatli, qisqa muddatli, makroiq­

tisodiy, mikroiqtisodiy va h.k. U ko‘pdan ko‘p real iqtisodiy hayotda 

balans ko‘rinishida namoyon bo‘ladi.

6.  Iqtisodiy mutanosiblik -  iqtisodiyotning turli  tomonlari  va  so­

halari  o ‘rtasida  miqdor  va  sifat jihatdan  ma’lum  moslik,  ya’ni  mos 

keluvchi  nisbatlar  bo‘lib,  bunda  tenglik  bo‘lishi  shart  emas.  U  1:2, 

3:2, 5:3, va h.k. nisbatlarda bo‘lishi mumkin.

7. Iqtisodiy mutanosibliklaming barchasini umumlashtirib umum- 

iqtisodiy  tavsifdagi  mutanosibliklar;  tarmoqlararo  mutanosibliklar; 

tarmoq ichidagi mutanosibliklar; ishlab chiqarish ichidagi mutanosib­

liklar  hududiy  (territorial)  mutanosibliklar;  davlatlararo  mutanosib- 

liklarga guruhlash mumkin.