Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

16.4-rasm. Jamg‘arma va investitsiya o ‘rtasidagi muvozanatning

 

klassik modeli

Rasmdan  ko‘rinadiki,  klassik  modelni  tuzishda  tik  o‘q bo‘yicha 

real  foiz  stavkasi,  yotiq  o‘q bo‘yicha  esa jamg‘arma va investitsiya 

hajmi  ko‘rsatkichlari  joylashtirilgan.  Investitsiya  va  foiz  stavkasi 

o‘rtasida  teskari  funksional  bog‘liqlik  mavjud:  foiz  stavkasi  qa­

nchalik  yuqori  bo‘lsa,  investitsiya  hajmi  shu  qadar past  bo‘ladi  va 

aksincha.  Jamg‘arma  esa  to‘g‘ri,  o'suvchi  funksional  bog‘liqlikka 

ega,  ya’ni  foiz  stavkasining  yuqori  bo‘lishi jamg‘arma  darajasining 

ham  yuqori  bo‘lishiga  olib  keladi.  Iqtisodiyotdagi  investitsiya  va

458

---

jumg'arma hajmlari o‘rtasida muvozanat (E nuqta)ga erishish uchun 

foiz stavkasining  darajasi ta’minlanishi lozim. Foiz stavkasi darajasi­

ning muvozanat darajasidan chetlanishi ( -  past va  -  yuqori boigan 

holatlar) investitsiya va jamg‘arma hajmi o‘rtasidagi muvozanatning 

buzilishiga olib keladi. Foiz stavkasining  darajasida investorlar uchun 

qulay narxlaming vujudga kelishi investitsion resurslarga boigan ta­

labni  oshiradi,  biroq bunday  darajada jamg‘arma uchun rag‘bat pa- 

.snyib kctadi. Natijada investitsion resurslar taqchilligi paydo boiadi. 

darajada esa barcha subyektlar uchun jamg‘armaning nafliligi oshadi, 

biroq bunday foiz darajasida barcha investorlar ham o‘z faoliyatining 

foydaliligini ta’minlay olmaydilar. Natijada jamg‘armaning ahamiyat- 

li qismi  invcslitsiyalarga aylana olmaydi.

Keynsehilarning investitsiya va jamg‘arma o‘rtasidagi muvozanat 

modeli o‘z tuzilishiga ko‘ra klassik modeldan farq qiladi. Bunda eng 

markaziy nuqta -  J. M. Keyns tomonidan jamg‘arma foiz stavkasining 

emas,  balki  daromadning  funksiyasi  deb  qaralishi  hisoblanadi:  .  In­

vestitsiya esa, klassik modeldagi singari, foiz stavkasining funksiyasi 

deb olinadi:  . Ya’ni, keynscha konsepsiyaning asosida jamg‘arish va 

investitsiya darajalarining boshqa-boshqa omillar ta’sirida o‘zgarishi 

yotadi. Keynscha modelning mohiyatini quyidagi rasm orqali izohlash 

mumkin (16.5-rasm).

s,i