Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov


Monopsoniya  sharoitida  narxning  shakllanishi



Download 18,63 Mb.
Pdf ko'rish
bet385/1093
Sana18.01.2022
Hajmi18,63 Mb.
#388875
1   ...   381   382   383   384   385   386   387   388   ...   1093
Bog'liq
83. Iqtisodiyot nazariyasi. Xodiyev B.Y, Shodmonov SH.SH

Monopsoniya  sharoitida  narxning  shakllanishi. 

Monopsoniya 

mayda tovar ishlab chiqaruvchilardan tovarlaming katta hajmini sotib 

olib, talab bo‘yicha narx qonunidan o‘ziga xos tarzda foydalanadi.



Ommaviy talab bo‘yicha narxning o‘zgarishi 

quyidagi miqdoriy 

bog‘liqlikni aks ettiradi: taklifga nisbatan xaridorlaming ommaviy ta­

labi  qanchalik  katta  bo‘Isa,  bozor  narxi  darajasi  shunchalik  yuqori 

bo‘ladi  va  aksincha,  talabning  kamayishi  bilan bozor narxi pasayib 

boradi.  Bu bog‘liqlik 9.6-rasmda yaqqolroq aks ettirilgan.  Rasmdan 

ko‘rinadiki, tik o‘qda muayyan tovarlarga talab hajmining ko‘payib 

borishi, yotiq o‘qda esa mahsulot birligiga bo‘lgan narx darajasining 

oshib borishi aks ettirilgan. Talab bo‘yicha narx egri chizig‘i (RjR2) 

bozor narxining xaridorlaming ommaviy talabiga bog‘liqligini ifo- 

dalaydi.

Talab miqdori

Monopsonist  o‘zi  uchun  zarur  bo‘lgan  tovami,  masalan  qishloq 

xo‘jaligi xomashyosini oldindan past narxlarda sotib olib, uning katta 

miqdordagi  zaxirasini  tayyorlab  qo‘yadi.  Bu  esa  unga  yangi  hosil- 

ning yig‘im-terimi davrida o‘zi sotib olayotgan xomashyoga monopol



265


past narxlarni o‘matish imkonini beradi.  Bunday past narxlarda mo- 

nopsonist juda katta foyda oladi.  Sun’iy ravishda sotilayotgan mah­

sulot  ortiqchaligi  hududining  vujudga  keltirilishi  xarid  narxlarining 

navbatdagi pasayishiga olib kelib, natijada monopsonistning foydasi 

oshib boradi. Bunga g‘arb mamlakatlari monopsoniyalari tomonidan 

ancha vaqtdan buyon Osiyo, Afrika va Lotin Amerikasi mamlakatlari 

tadbirkorlari va mayda tovar ishlab chiqaruvchilaridan sotib olinayot- 

gan arzon xomashyoni misol tariqasida keltirish mumkin. Afrikadan 

an’anaviy tarzda eksport qilinuvchi bir qator tovarlar (choy, kofe, ка­

као va h.k.)ga ham azaldan o‘ta past narxlar o‘matib kelinadi.

Bir  vaqtning  o‘zida  monopoliya  va  monopsoniya  hisoblanuvchi 

firma o‘zining daromadini «narxlar qaychisi» usuli orqali ahamiyatli 

darajada oshiradi. Bunda monopol yuqori va monopol past narxlardan 

foydalanilib,  ular  o‘rtasidagi  farq  xuddi  qaychining  ikkita kesuvchi 

tomoni bir-biridan uzoqlashgandagi singari kattalashib boradi. Narx­

laming bunday harakati tovarlar ortiqchaligi va taqchilligi hududlari- 

ning kengayishiga asoslanadi.  U sanoatning ko‘plab  qayta ishlovchi 

korxonalari uchun xosdir.  Bu  korxonalar  o‘zlarining tayyor mahsu­

lotlariga undirma sanoat tarmoqlarida o‘matilgan narxlarga nisbatan 

bir necha marta yuqori narx o‘matadilar.

XX asming ikkinchi yarmida AQSH, Fransiya, Buyuk Britaniya va 

boshqa g‘arb mamlakatlarida agrobiznes sohasining kengayishi bilan 

narxlar  qaychisi  asosiy  usullardan  biriga  aylanib,  uning  yordamida 

yirik  firmalar  o‘rta  va  mayda  fermyerlami  qishloq  xo‘jaligi  ishlab 

chiqarishidan siqib chiqardilar.


Download 18,63 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   381   382   383   384   385   386   387   388   ...   1093




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish