Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

Xususiy  mulk  -   bir  shaxsga  jumladan,  tadbirkorga  qarashli

 

bo‘lib,  yollanma  mehnatga  asoslangan  holda  daromad  olishga

 

qaratilgan  mulkdir. 

Bu  yerda  mulk  egasi  bilan  tadbirkomi  bir  xil 

qarash kerak emas.  Mulk egasi o‘z mulkini  o‘zi yuritishi ham mum­

kin,  uni  tadbirkorga  ijaraga  berishi  ham  mumkin.  Agar  mulk  egasi 

o‘z  mulkini  o ‘zi  yuritsa,  u bir vaqtning  o ‘zida ham mulk  egasi  ham 

tadbirkor sifatida namoyon bo‘ladi.

0 ‘zbekiston  Respublikasining  mulkchilik  to‘g‘risidagi  qonuni- 

da  (7-modda)  xususiy  mulk  o ‘z  mol-mulkiga  xususiy  egalik  qilish, 

undan  foydalanish  va  uni  tasarruf  etish  huquqidan  iboratdir,  deb 

ko‘rsatilgan.  Shu  bilan  birga  xususiy  mulk  bo‘lgan  mol-mulkning 

miqdori  va  qiymati  cheklanmasligi  ta’kidlanadi.  Xususiy  mulk  ham 

boshqa har qanday mulk shakllari kabi  o‘zining  ijobiy va  salbiy  to- 

monlariga ega. U so‘zsiz, tashabbuskorlik va tadbirkorlikni, mehnat­

ga  mas’uliyatlilik  munosabatlarini  rag‘batlantiradi.  Shu  bilan  birga, 

tovar ishlab  chiqarish sharoitida u xufyona daromad orttirishga inti- 

lish hissini  tug‘diradi.  Mulkchilikning bu  shaklini tan  olish  iqtisodi- 

yotda uni qo‘llash foydali bo‘lgan bo‘g ‘inlami aniqlash, uni tartibga 

solishning  moliyaviy  va  huquqiy  mexanizmlarini  shakllantirishni 

taqozo  qiladi.  Lekin xususiy mulkchilikni bunday tan olish uni mut- 

laqlashtirish bilan umuman bog‘liq emas. Bu mulk sotib olingan ish­

lab chiqarish vositalari asosida mustaqil xo‘jalik yuritish yoki davlat

97

---

korxonalari,  kooperativ firmalar,  magazin,  oshxona va  shu kabilami 

sotib olish orqali vujudga kelishi, ko‘payishi mumkin.

Turli  shakldagi  mulklaming  aralashib,  birikib  ketishi  natijasida 

aralash mulk paydo bo‘ladi. Bu mulk alohida olingan obyektning turli 

mulkdorlar ishtirokida o‘zlashtirilishini bildiradi.

Shuningdek,  mamlakat  yalpi  ichki  mahsuloti  tarkibida  nodavlat 

sektorining  ulushi  ham  sezilarli  darajada  oshib  bormoqda  (3.1-jad- 

val).