Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

xo‘jaJik  tizimlarining  xususiyatlariga 

mos  ravishda 

davlatlaming uchta guruhini  ajratib ko‘rsatish mumkin:  rivojlangan, 

bozor iqtisodiyotiga asoslangan holda rivojlanayotgan va bozor iqti- 

sodiyoti  mavjud  bo'lmagan  mamlakatlar. 

Rivojlanganlik  darajasi

 

bo‘yicha  ham  o ‘z  navbatida  uchta  guruh  farqlanadi:  past,  o‘rtacha 

va yuqori  rivojlangan mamlakatlar.  Shimoli-sharqiy  Osiyo  va Lotin 

Amerikasidagi yangi industrial mamlakatlar (YalM), yuqori daromad- 

li nefl eksport qiluvchi mamlakatlar (Saudiya Arabistoni,  Quvayt va 

boshqalar), eng kam rivojlangan mamlakatlar (EKRM), shu jumladan 

eng  kambag'al  mamlakatlar  (Chad,  Bangladesh,  Efiopiya),  har  xil 

mintaqaviy ittifoqlar va baynalminal guruhlarga ajratiladi. Bu barcha 

turli-tumanlik  bir  butun  yaxlitlikka  o‘zaro  iqtisodiy  bog‘liqlikning 

har xil jihatlari orqali tortiladi. Hozirgi xo‘jalik aloqalarining chuqur- 

lashib borayotganligi, baynalminallashuvning kuchayishi hamda fan- 

texnika inqilobining keng qamrovli tavsifi, aloqa va kommunikatsiya 

vositalarining  butunlay  yangi  roli  sharoitida  milliy  iqtisodiyot  o‘z- 

o‘zini ta’minlash orqali samarali аша1 qilishi mumkin emas.

Jahon xo‘jalik  aloqalarining tez o ‘sishi  shunday davrlarga to‘g ‘ri 

keladiki,  bu  davrda  ishlab  chiqarish  omillarining  harakati  tezlasha- 

di,  kapital  milliy  chegaradan  о‘sib  chiqadi,  ishchi  kuchi  migratsi- 

yasi  kuchayadi,  xalqaro  mehnat  taqsimotining  shakllanish jarayoni 

tezlashadi.  Bu  shundan  guvohlik  beradiki,  xo‘jalik  aloqalarining 

baynalminallashuvini  ko‘p jihatdan  ishlab  chiqaruvchi  kuchlarning 

rivojlanish  mantiqi  taqozo  qiladi,  ya’ni  u  milliy  chegaradan  o ‘sib 

chiqadi va obyektiv ravishda ishlab chiqarishning baynalminallashu­

vini zarur qilib qo‘yadi.