Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

byudjet xara-

653

---

jatlaridan 

ham foydalanadi. Bunga birinchi navbatda, davlat kredit­

lari,  subsidiyalari va kafolatlari, hamda xususiy sektordan tovarlami 

sotib olishga qilinadigan sarflar misol bo'ladi.

Iqtisodiyotni  davlat tomonidan tartibga  solishda asosiy kapitalga 

hisoblanadigan 

jadallashgan  amortizatsiya 

ajratmalari  alohida  rol 

o‘ynaydi.  U hozirgi  sharoitda jamg‘arish va iqtisodiyotdagi tarkibiy 

o‘zgarishlami  rag‘batlantirishning  asosiy  vositasi  hamda  iqtisodiy 

sikl va bandlikka ta’sir ko‘rsatuvchi muhim dastak hisoblanadi.

Iqtisodiyotni tartibga solishda davlat kapital qo‘yilmalari muhim rol 

o‘ynaydi.  Jumladan,  bozor  kon’yunkturasi  yomonlashgan,  turg‘unlik 

yoki  inqiroz  sharoitida  xususiy  kapital  qo‘yilmalar  qisqaradi,  davlat 

investitsiyalari esa odatda o‘sadi.  Shu orqali davlat ishlab chiqarishda 

tanazzul va ishsizlikning o‘sishiga qarshi turishga harakat qiladi.

Davlat  kapital  qiymatlari  iqtisodiyot  tarkibiy  tuzilishidagi 

o‘zgarishlarda ham sezilarli o‘ringa ega bo‘ladi, masalan,  davlat xu­

susiy kapitalining oqib kelishi yetarli bo‘lmagan mintaqalar, tarmoq­

lar yoki faoliyat sohalarida yangi obyektlar qurish va eskilarini qayta 

qurollantirish  orqali  iqtisodiyot tarkibiy tuzilishiga ta’sir ko‘rsatadi. 

Bulardan tashqari davlat kapital qo‘yilmalari ilmiy-tadqiqot ishlarida, 

kadrlar tayyorlashda, tashqi savdo va chetga kapital chiqarishda ham 

katta rol o‘ynaydi. Shuningdek, iqtisodiyotni davlat tomonidan tartib­

ga solishning bir qator shakllarini ham ajratib ko‘rsatish mumkin:

-  davlat iqtisodiy dasturlarining ishlab chiqilishi;

-   ilmiy  tadqiqot  va  tajriba-konstruktorlik  ishlanmalari,  ixtiro- 

lami  davlat tomonidan rag‘batlantirish hamda  iqtisodiyotdagi  ijobiy 

tarkibiy siljishlami ta’minlash;

-  investitsiya jarayoni va iqtisodiy о‘sishni davlat tomonidan tar­

tibga solish;

-  ishchi kuchi bozoriga davlat tomonidan ta’sir ko‘rsatish;

-  qishloq xo‘jaligini davlat tomonidan tartibga solish va boshqalar.

Iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solishning hozirgi davrda­

gi oliy shakli