Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov


 Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozining miqyosi



Download 18,63 Mb.
Pdf ko'rish
bet760/1093
Sana18.01.2022
Hajmi18,63 Mb.
#388875
1   ...   756   757   758   759   760   761   762   763   ...   1093
Bog'liq
83. Iqtisodiyot nazariyasi. Xodiyev B.Y, Shodmonov SH.SH

19.4. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozining miqyosi,

 

kelib chiqish sabablari va salbiy oqibatlari

2008-yilda o‘zining ko‘lami jihatidan keng va salbiy ta’sir oqibatlari 

jihatidan  ancha jiddiy  bo‘lgan  navbatdagi  jahon  moliyaviy-iqtisodiy 

inqirozi boshlandi.  Birinchi Prezidentimiz «Jahon moliyaviy-iqtisodiy 

inqirozi,  0 ‘zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo‘llari va cho- 

ralari»  nomli  asarida  mazkur  inqirozning  mazmun-mohiyati  hamda 

kelib  chiqish  sabablarini  quyidagicha  bayon  etdilar:  «Bu  inqiroz 

Amerika Qo‘shma Shtatlarida ipotekali kreditlash tizimida ro‘y bergan 

tanglik holatidan boshlandi. So‘ngra bu jarayonning miqyosi kengayib, 

yirik banklar va moliyaviy tuzilmalaming likvidlik, ya’ni to‘lov qobili-

539



yati zaiflashib, moliyaviy inqirozga aylanib ketdi. Dunyoning yetakchi 

fond bozorlarida  eng yirik kompaniyalar indekslari  va aksiyalarining 

bozor qiymati halokatli darajada tushib ketishiga olib keldi. Bulaming 

barchasi, o‘z navbatida, ko‘plab mamlakatlarda ishlab chiqarish va iqti­

sodiy o‘sish sur’atlarimng keskin pasayib ketishi bilan bog‘liq ishsizlik 

va boshqa salbiy oqibatlami keltirib chiqardi»137. Bundan ko‘rinadiki, 

dastlab AQSH  ipoteka bozorlarida namoyon bo‘lgan mazkur  inqiroz 

yetarlicha to‘lov layoqatiga ega bo‘lmagan, qarzlami qaytarish qobili- 

yati  shubhali bo‘lgan qarzdorlarga ipoteka kreditlari berish amaliyoti- 

ning jadallashuvi natijasida ro‘y berdi.

Modomiki,  ipoteka  krediti  o ‘zining mohiyati  bo‘yicha ko'chmas 

mulk garovi hisobiga beriladigan kreditlar bo‘lsada, AQSH bozorlari 

bunday likvidli ko‘chmas mulklarga yetarlicha «to‘yindi» va ulaming 

narxlari keskin tusha boshladi. Buning ustiga investitsion banklaming 

AQSH  ipoteka bozorlaridagi yangi moliyaviy  «mahsulot» hisoblan- 

gan  aktivlami  sekyuritizatsiyalash  bo ‘yicha  operatsiyalarining  avj 

olishi ipoteka bozorlaridagi tanazzullik holatlari ehtimolligini oshirdi.

Aksariyat moliyachi-iqtisodchilar vujudga kelgan moliyaviy inqi- 

rozning haqiqiy sabablaridan biri sifatida rivojlangan mamlakatlarda 

iqtisodiyotni haddan ziyod ortiqcha erkinlashtirish siyosatining «mev- 

asi» ekanligini, ya’ni «o‘z-o‘zini boshqaruvchi bozor» g ‘oyasini ilgari 

surish orqali davlatning milliy iqtisodiyotga va xususan moliyaviy bo- 

zorlarga aralashuvini cheklanganligi bilan ham izohlamoqdalar.  Shu 

o ‘rinda, jahon moliyaviy inqirozining yuzaga kelishida asosiy sabab

-  moliyaviy resurslar bilan real ishlab chiqarish hajmi о ‘rtasidagi mu­

tanosiblikning  keskin  buzilishi  hisoblanishini  ta’kidlash  lozim.  Pul 

muomalasi  qonunlaridan m a’lumki,  iqtisodiyot sog‘lom va barqaror 

amal qilishi uchun muomaladagi pul massasi bilan tovar va xizmatlar 

ishlab chiqarish real hajmi o‘rtasida muayyan nisbatga amal qilinishi 

lozim. Biroq, milliy iqtisodiyotlaming baynalminallashuvi va global- 

lashuv jarayonlari pul muomalasining amal qilishiga ham o‘z ta’sirini 

o ‘tkazib,  dastlab  ayrim mamlakatlar, masalan AQSHda, keyinchalik 

ko‘plab  mamlakatlarda  mazkur  qonunga  rioya  qilishning  zaiflashu-


Download 18,63 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   756   757   758   759   760   761   762   763   ...   1093




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish