Toshkent davlat yuridik

MUDDATLAR TURLARI


Qonuniy, shartnomali, sud tomonidan
belgilanadigan muddatlar


Muddatlar muddatning kim
tomonidan tayinlanishiga koʻra


huquqni vujudga keltiruvchi, huquqni
oʻzgartiruvchi va huquqni bekor qiluvchi
muddatlar


Huquqiy oqibatiga koʻra





fuqarolik huquqlarini amalga
oshirish muddatlari


fuqarolik huquqlarini amalda boʻlish
vaqtini belgilaydigan muddatlar,


cheklovchi(preklyuziv) muddatlar,
e’tiroz (pretenziya) muddatlari, kafolat
muddati, yaroqlilik muddati, tovarning
xizmat qilish muddati, tovardan
foydalanish, tovarni saqlash muddati,
da’vo muddati va boshqa muddatlar


fuqarolik majburiyatlarini
bajarish muddatlari


Muddatlarni hisoblash asoslari va tartibi


FKning 145-moddasiga muvofiq muddatlar aniq kalendar sana
(masalan, 2014 yil 3 noyabrda yoki 2014 yil 3 noyabrdan yoxud 2015 yil 3
maygacha) bilan, vaqt davrlari: yillar (masalan, uy-joy besh yil ijaraga
berilishi mumkin), oylar (masalan, pudrat shartnomasiga koʻra, pudratchi
olti oy ichida ishning natijasini topshirishi lozim), haftalar (masalan,
fuqaro bilan besh hafta mobaynida sut yetkazib berish toʻgʻrisida
shartnoma tuzilishi mumkin), kunlar (fuqaro bilan besh kun
mehmonxonada yashash toʻgʻrisida shartnoma tuziladi), soatlar (masalan,
katamaran bir soatga prokatga beriladi) bilan belgilanadi.
Shu bilan birga muddat muqarrar yuz berishi kerak boʻlgan voqeani
koʻrsatish bilan ham belgilanishi mumkin (masalan, umrbod renta
shartnomasining muddati renta oluvchi yoki u koʻrsatgan shaxs hayot
boʻlgan davrgacha tuziladi). Muqarrar yuz berishi kerak boʻlgan voqea
bilan belgilanadigan muddatlar shartnomalar, bitimlarda foydalaniladigan
hodisalardan farq qilib, bunda fuqarolik-huquqiy munosabati
ishtirokchilari voqea roʻy berishining aniq vaqtini bilmaydilar. Masalan,
umrbod ta’minlash sharti bilan uy-joy (kvartira)ni boshqa shaxsga berish
shartnomasining muddati boshqa shaxsga beruvchi vafotiga qadar davom etadi.
Garchi boshqa shaxsga beruvchi fuqaroning vafot etishi muqarrar yuz berishi kerak
boʻlgan voqea hisoblansada, uning qachon roʻy berishi aniq boʻlmaydi.
Muddatlar belgilanishi va hisoblanishiga koʻra ikki turga boʻlinadi:
oʻrnatilgan vaqt davrlari (yillar, oylar, haftalar va shunga oʻxshash) bilan
belgilanadigan muddatlar va aniq payt (toʻlovni amalga oshirish kuni, ishni
bajarishning aniq sanasi) bilan belgilanadigan muddatlar. Odatda, aniq
payt bilan belgilanadigan muddatlar vaqt oraligʻi bilan belgilanadigan
muddatlar kabi oʻtishi boshlanmaydi, faqatgina belgilangan paytdagina
uning oʻtishi boshlanadi va ularni boshlanish vaqtini aniqlash hech qanday


1


41





qiyinchilik tugʻdirmaydi. Shu bilan birga hisoblash qiyinchilik
tugʻdirmaydigan holatlardan yana biri boshlanishi va tamom boʻlishi aniq
kalendar sana bilan belgilanadigan muddatlar (masalan, televizorni 1
iyundan 1 oktyabrgacha prokatga olish) yoki soatlar bilan hisoblanadigan
muddatlar (bu muddatlar shartnomada belgilangan paytdan boshlanadi va
soatlar bilan hisoblanadi. Masalan, qayiq prokatga berilgan paytdan boshlab