Toshkent davlat yuridik universiteti

oferta
, taklifni kiritgan 
shaxs esa 
oferent
deb ataladi. Taklifning qabul qilinishi 
aksept
, taklifni 
qabul qilgan shaxs esa 
akseptant
deb ataladi. 
Shartnomani tuzish ofertadan boshlanadi. Ofertalar ikki turga 
bo‘linadi. Bular:
Akseptlash muddati ko‘rsatilgan oferta
Akseptlash muddati ko‘rsatilmagan 
oferta 

---

125 
Ofertada unga berilishi kerak 
bo‘lgan javob muddati ko‘rsatilgan 
bo‘lsa, oferent shu muddat ichida o‘z 
ofertasiga javob kutishi lozim. Aks 
holda agar u muddatning oxirigacha 
kutmay turib boshqa shaxs bilan 
shartnoma tuzsa, ofertani birinchi qabul 
qilgan va shu bilan shartnoma tuzgan 
deb hisoblangan tarafga yetkazilgan 
zararni qoplashga majbur bo‘ladi. 
Ofertada 
javob 
muddati 
ko‘rsatilmagan 
bo‘lsa, 
u 
holda 
muzokaralar 
qanday 
usulda 
olib 
borilayotganligi muhim ahamiyat kasb 
etadi. 
Muzokaralar 
orqali 
shartnomaning 
shartlari 
shakllantirilishi mumkin. 
Og‘zaki berilgan oferta, muzokaralar yuzma-yuz muloqot, telefon 
yoki radio orqali olib borilayotganligidan qatʼi nazar, agar u darhol 
akseptlansa, oferentni “bog‘lab” qo‘yadi. Yozma berilgan oferta esa avval 
uning matni bilan tanishib chiqishni, javob matni tuzishni va uni oferentga 
topshirishni talab qiladi. Shuning uchun oferent javob yetib kelishi uchun 
zarur bo‘lgan muddat ichida oferta bilan “bog‘langan” bo‘ladi. 
Ofertada ko‘rsatilgan yoki javob yetib kelishi uchun zarur bo‘lgan 
muddat ichida aksept yetib kelganligi shartnoma tuzilganligi bilan teng. 
Aksincha, agar ko‘rsatilgan muddat ichida aksept kelmasa, u holda 
ofertaning oferentni “bog‘lab” turgan kuchi yo‘qoladi va oferent avval o‘zi 
bergan taklifdan kelib chiqqan majburiyatlardan ozod bo‘ladi. 
Shartnomani tuzish uchun berilgan taklifda quyidagilar mavjud 
bo‘lsagina 
oferta
deb hisoblanadi: 
1.
Bo‘lg‘usi shartnomaning barcha muhim shartlari; 
2.
Oferta yuborilayotgan shaxs aniq ko‘rsatilganligi. 
Agar berilgan taklifda bu bandlardan bittasiga rioya qilinmagan bo‘lsa 
ham, u oferta deb emas, balki 
ofertaga da’vat
deb hisoblanadi va uni 
bergan shaxsga hech qanday majburiyatlarni yuklamaydi. Bunday daʼvatga 
turli javoblar kelishi mumkin. Balki ulardan baʼzilarida shartnomani tuzish 
uchun zarur bo‘lgan barcha shartlar sanab o‘tilgan va ofertaga da’vat etgan 
shaxs nomiga yuborilgan bo‘lishi ham mumkin. Bunday javob oferta 
kuchiga ega bo‘ladi, lekin uni shartnomaning tuzilishiga olib keladigan
aksept deb bo‘lmaydi, chunki u huquqiy maʼnodagi shartnoma tuzish 
haqidagi taklifga kelgan javob emas. 
Shartnomaviy munosabatlarga kirishish uchun oferta va akseptning mavjudligi 
majburiy shart emas. Ularsiz ham shartnoma tuzish mumkin.
Tadbirkorlik shartnomalarini