Toshkent davlat yuridik universiteti

Ta’sis-farmoyish usul bilan asosan 
davlat mulkiga asoslangan 
korxonalar tashkil qilinadi. Bu usulning xarakterli tomoni shundaki, bunda 
tadbirkorlik subyekti davlat vakil qilgan shaxs tomonidan tashkil etiladi.
Misol uchun, Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil
20-avgustdagi PF–5517-son farmoniga asosan “Namangan” erkin iqtisodiy 
zonasi, 
Oʻzbekiston 
Respublikasi 
Vazirlar 
Mahkamasining
2019-yil 17-yanvar 44-son qarori bilan MJCh shaklidagi “Termiz” erkin 
TASHKIL ETISH
 
Ta’sis farmoyish
 
 
Ta’sis
 
Shartnomaviy 
ta’sis 
sis
 

---

73 
iqtisodiy zonasi, 2009-yil 7-avgust 224-son qarori bilan esa xorijiy 
investitsiya ishtirokidagi MChJ “JV Man Auto – Uzbekistan” 
korxonasining tashkil topganligini keltirish mumkin.
Ta’sis etish usuli
bilan bitta shaxs ishtirokidagi tashkilotlar ham 
tuzilishi mumkin.
Ularning faoliyati xususiy mulkka asoslangan bo‘ladi. 
Misol uchun,
bitta shaxs tomonidan xususiy korxonani tashkil etish.
Shartnomaviy-ta’sis usuli
bilan
ikki va undan ortiq ta’sischilar 
tomonidan o‘zlarining mulkiy ulushlarini birlashtirish asosida ta’sis 
shartnomasi tuzish yo‘li bilan xo‘jalik yurituvchi subyekt faoliyatining 
faoliyat yo‘nalishlari belgilanadi va tuziladi. 
Misol uchun,
bir yoki bir necha shaxslar tomonidan aksiyadorlik 
jamiyatlari, mas’uliyati cheklangan jamiyat va shu kabilarni tashkil etish 
va tuzish. 
Shu bilan birgalikda, yuridik shaxslarni, jumladan, tadbirkorlik 
subyektlarini tashkil etish usullari to‘g‘risida ilmiy adabiyotlarda turli 
yondashuvlar mavjud bo‘lib, sivilistik yondashuv boʻyicha ular quyidagi 
usullarni o‘z ichiga oladi: 
a)
farmoyish berish orqali vujudga kelish. Bunda yuridik shaxs 
muayyan davlat organining farmoyishi orqali vujudga keladi; 
b)
murojaat qilish usuli. Bunda tadbirkorlik subyektini tashkil 
qiluvchi muassisning erki-irodasi asosiy rol o‘ynaydi; 
c)
ruxsat berish usuli. Bunda vakolatli davlat idorasining ruxsati 
asosida vujudga keladi; 
d)
normativ murojaat qilish usuli. Bunda muayyan turdagi 
tadbirkorlik subyektlarining vujudga kelish imkoniyatlari qonun 
hujjatlarida oldindan belgilab qo‘yilgan bo‘ladi va unga muvofiq ravishda 
tadbirkorlik subyekti davlat roʻyxatidan o‘tkaziladi;g) xabardor qilish usuli. 
Bunga ko‘ra tadbirkorlik subyekti o‘zini vujudga kelganligi to‘g‘risida 
vakolatli davlat idorasini xabardor qiladi va ushbu organ tadbirkorlik 
subyektini davlat roʻyxatidan o‘tkazishga majbur. 
Bunda roʻyxatdan o‘tkazuvchi idorani roʻyxatdan o‘tkazishni rad etish 
boʻyicha vakolati mavjud emas. Biroq roʻyxatdan o‘tkazish bilan bog‘liq 
barcha oqibatlar (agar bunda qonun hujjatlarining birorta talabi buzilgan 
bo‘lsa) tadbirkorlik subyektining zimmasiga tushadi
1
. 
 
1
O. Oqyulov. Tadbirkorlik subyektlarini davlat roʻyxatidan o‘tkazishning mohiyati va ahamiyati / 
Tadbirkorlik subyektlarini davlat roʻyxatidan o‘tkazishni takomillashtirish masalalari: milliy va xorijiy 
tajriba. Respublika ilmiy-amaliy konferensiya materiallari to‘
plami. – T.:TDYU
, 2017. – B. 8–15. 

---

74