Toshkent davlat yuridik universiteti

Yerdan  xususiy  mulk  asosida  foydalanish
  ko‘chmas  mulk 
joylashgan  yer  uchastkalarini  sotib  olish  asosida  vujudga  keladigan 
tasarruf qilish egalik qilish va foydalanishdir. O‘zbekiston Respublikasi 
Yer kodeksining 18-moddasiga binoan yuridik va jismoniy shaxslarning 
yer  uchastkalariga  bo‘lgan  mulk  huquqi  savdo  va  xizmat  ko‘rsatish 
sohasi  ob’ektlari  ular  joylashgan  yer  uchastkalari  bilan  birga 
xususiylashtirilganda  vujudga  keladi.  Bundan  tashqari,  diplomatiya 
vakolatxonalari  xodimlari,  chet  el  yuridik  va  jismoniy  shaxslari  uy-joy 
sotib olganlarida shu uy-joy joylashgan yer uchastkalariga nisbatan mulk 
huquqi vujudga keladi.  
   
Yer  uchastkalarini  egalik  qilish  va  foydalanish 
uchun  berish  yer  ajratish  tariqasida  amalga  oshiriladi. 
Yer  uchastkalarini  ajratib  berish  O‘zbekiston  Respublikasi  Vazirlar 
Mahkamasi,  viloyatlar,  Toshkent  shahri,  tumanlar,  shaharlar  hokimlari 
tomonidan amalga oshiriladi.  
Esda tuting! 
   
Yerdan  foydalanishni  kelib  chiqishida  yer  berish  jarayoni  muhim 
ahamiyatga  ega.  Yer  berish  yerdan  foydalanishni  keltirib  chiqaruvchi 
asosiy vosita bo‘lib, bu jarayon ma’lum bosqichlardan iborat. Dastlabki 
bosqich  yer  berilishini  so‘rab  ariza  berishidir;  ikkinchi  bosqich  ushbu 
arizani  tegishli  davlat  organida  ko‘rib  chiqish;  uchinchisi  yer  berish 
to‘g‘risida  qaror  chiqarish;  to‘rtinchisi  natura  tartibida  yer  uchastkasini 
joyida  yer  tuzilishida  asosan  ajratib  berishdan  iborat.  Demak,  yerdan 
foydalanish  o‘z-o‘zidan  kelib  chiqmasdan,  balki  belgilangan  tartibda, 
yer  berish  jarayoni  orqali  amalga  oshiriladi.  Yer  uchastkasidan  natura 

---

60 
 
holida  ajratib  berilgandan  so‘nggina  foydalanish  mumkin.  Aks  holda 
yerdan g‘ayriqonuniy foydalanish kelib chiqadi.  
  Yer  uchastkasini  ajratib  berish  tegishli  hokimliklarning  qarorlari 
asosidagina  amalga  oshirilishi  mumkin.  Boshqa  hech qanday  organ  yer 
uchastkalarini ajratib berish to‘g‘risida qaror chiqarishga huquqli emas.  
  Biror  bir  foydalanuvchi  egaligida  bo‘lgan  yer  uchastkalarini 
boshqa  bir  foydalanuvchi  egaligiga  berish  to‘g‘risida  qaror  chiqarilishi 
yoki  olib  berilishi  mumkin  emas.  Agar  yer  uchastkalari  shu  taxlitda 
berilsa, qonunga xilof xatti-harakat sanaladi. Yer uchastkalari foydalanib 
kelayotgan  sub’ektdan  qonunda  belgilangan  tartibda  to‘liq  olib 
qo‘yilgandan so‘nggina, boshqa foydalanuvchiga berilishi mumkin.  
  Eng  unumdor  yerlar  asosan  qishloq  xo‘jaligi  maqsadlari  uchun 
beriladi.  Sanoat  korxonalari,  temir  yo‘llar,  avtomobil  yo‘llari,  elektr 
uzatish liniyalari, bosh quvur yo‘llari qurish uchun, shuningdek qishloq 
xo‘jaligi  ishlab  chiqarishi  bilan  bog‘liq  bo‘lmagan  boshqa  ehtiyojlar 
uchun  yerlar  qonunda  belgilanishicha,  qishloq  xo‘jaligi  uchun  yaroqsiz 
hisoblangan yerlardan yoki sifati yomon bo‘lgan yerlardan beriladi.  
 
Yer  berish
  yer  tuzuvchi  tashkilotlar  tomonidan  berilgan  yer 
uchastkalarining  chegaralarini  shu  joyning  o‘ziga  borib  o‘lchab 
berganlaridan  keyin  yerga  egalik  va  undan  foydalanish  huquqini 
tasdiqlaydigan  davlat  hujjati  berilgandan  so‘nggina  to‘la  qonuniy 
hisoblanadi. Ana shu ishlar amalga oshirilmaguncha, yerga egalik qilish 
yoki undan foydalanishga yo‘l qo‘yilmaydi.  
  Yerga  egalik  qilish  va  undan  foydalanish  huquqini  bekor  bo‘lish 
asoslari  O‘zbekiston  Respublikasi