Toshkent davlat yuridik universiteti

Soliq  solinadigan  baza.  Yer  qa’ridan  foydalanganlik  uchun  soliqni 
hisoblab  chiqarish  uchun,  agar  ushbu  moddaning  oltinchi  qismida 
boshqacha  qoida  nazarda  tutilmagan  bo’lsa,  kavlab  olingan  (ajratib 
olingan)  tayyor  mahsulot  hajmining  hisobot  davri  uchun  o’rtacha  olingan 
realizatsiya  qilish  bahosida  hisoblab  chiqilgan  qiymati  soliq  solinadigan 
bazadir.  
Hisobot  davri  uchun  o’rtacha  olingan  realizatsiya  qilish  bahosi  har 
bir  kavlab  olingan  (ajratib  olingan)  tayyor  mahsulot  bo’yicha  alohida, 
pulda  ifodalangan realizatsiya  qilish  hajmlarini  (qo’shilgan  qiymat  solig’i 
va aksiz solig’ini chegirgan holda) naturada ifodalangan realizatsiya qilish 
hajmiga  bo’lish  orqali  aniqlanadi.  Hisobot  davrida  tayyor  mahsulot 
realizatsiya  qilinmagan  bo’lsa,  soliq  solinadigan  baza  realizatsiya  qilish 
amalga  oshirilgan  oxirgi  hisobot  davrida  tayyor  mahsulotni  realizatsiya 
qilishning  o’rtacha  olingan  bahosidan  kelib  chiqqan  holda  aniqlanadi. 
Tayyor  mahsulot  umuman  realizatsiya  qilinmagan  taqdirda,  soliq 
solinadigan  baza  hisobot  davrida  mazkur  foydali  qazilmalarni  kavlab 
olishning  (ajratib  olishning)  ishlab  chiqarish  tannarxidan  kelib  chiqqan 
holda  aniqlanadi.  Bunda  soliq  to’lovchi  realizatsiya  qilish  amalga 
oshirilgan  o’sha  hisobot  davrida  hisoblangan  yer  qa’ridan  foydalanganlik 
uchun  soliq  summasiga  hisobot  davrida  tarkib  topgan  o’rtacha  olingan 
bahodan kelib chiqqan holda keyingi tuzatishni kiritishi shart.  
Tayyor  mahsulot  tannarxidan  past  bahoda  realizatsiya  qilingan  yoki 
topshirilgan  taqdirda  o’rtacha  olingan  bahoni  hisob-kitob  qilish  uchun 
tannarx qabul qilinadi, lekin u deklaratsiya qilinayotgan baholardan yuqori 
bo’lmasligi  kerak.  Tayyor  mahsulot  (tayyor  mahsulotning  bir  qismi) 
boshqa tayyor mahsulotni ishlab chiqarish uchun xom ashyo bo’lgan yoki 
tayyor  mahsulot  (qayta  ishlab  hosil  qilingan  mahsulot)  o’zining  ishlab 
chiqarish  yoki  xo’jalik  ehtiyojlari  uchun  foydalanilgan  hollarda  bunday 
mahsulot  uchun  soliq  solinadigan  baza  kavlab  olingan  (ajratib  olingan) 

---

134 
 
tayyor  mahsulotning  ishlab  chiqarish  tannarxidan  kelib  chiqqan  holda 
aniqlanadi.  
Soliq stavkasi – Soliq stavkasi O’zbekiston Respublikasi Prezidenti 
qarori  bilan  belgilanadi.  Har  yili  belgilangan  stavkalar  O’zbekiston 
Respublikasi Prezidenti qarori bilan qaytadan ko’rib chiqilishi mumkin.  
Hozirgi  vaqtda  O’zbekistonda  qazib  olinadigan  xom-ashyo  turlari 
bo’yicha  yer  qa’ridan  foydalanganlik  uchun  soliqning  tabaqalashtirilgan 
stavkalari belgilangan. Foydali qazilmalarni qazib olishning tabiiy noqulay 
sharoitda  ishlaydigan  konlar  davlat  tomonidan  qo’shimcha  ravishda 
qo’llab  quvvatlanadi.  Ularga  nisbatan  pasaytirilgan  soliq  stavkalarni  joriy 
etish  orqali  bunday  korxonalar  ishlab  chiqarishini  rivojlantirish  va 
zamonaviylashtirishga  qo’shimcha  mablag’lar  yo’naltirish  imkoniyatiga 
ega bo’ladi. Hozirgi vaqtda jami 55 turdagi foydali qazilmalarga nisbatan 
tabaqalashtirilgan tarzda soliq stavkalari o’rnatilgan.