Тошкент давлат юридик университети

Tabiat obyektlariga ko‘ra
 
yer, yer osti boyliklari, suv, o‘simlik va 
hayvonot dunyosi hamda boshqa tabiiy obyektlardan foydalanish.
Tabiat obyektlarining o‘ziga xos xususiyatlariga ko‘ra
 
foydalanish. Masalan, o‘zganing yer uchastkasidan cheklangan tarzda 
foydalanish huquqi (servitut), ya’ni qo‘shni bo‘lgan bir yoki bir nechta yer 
uchastkalaridan cheklangan tarzda foydalanish.
Tabiatdan foydalanish subyektlariga ko‘ra, 
faqat jismoniy 
shaxslar yoki faqat yuridik shaxslar foydalanshiga beriladigan obyektlar 
yoki foydalanish huquqi. Masalan, yer uchatkalaridan doimiy egalik qilish 
huquqi asosida foydalanish, yer qa’ri geologik jihatdan o‘rganish faqat 
yuridik shaxslar tomonidan amalga oshiriladi.
Tabiatdan fodalanuvchilar soniga ko‘ra, 
tanho va birgalikda 
foydalanish. Masalan, suv obyektlari tanho yoki birgalikda foydalanishda 
bo‘lishi mumkin. Yuridik yoki jismoniy shaxslarga butunlay yoki qisman 
foydalanishga berilgan suv obyekti tanho foydalaniladigan suv obyekti 
bo‘lsa, tanho foydalanishga berilmagan suv obyekti birgalikda 
foydalaniladigan suv obyekti hisoblanadi.
Tabiatdan foydalanish muddatiga ko‘ra 
muddatli va muddatsiz. 
Masalan, yer uchastkalaridan muddatli foydalanish qisqa muddatli – uch 
yilgacha va uzoq muddatli – uch yildan o‘n yilgacha bo‘lishi mumkin yoki 
suvdan vaqtincha foydalanish muddati qisqa muddatli – uch yilgacha va 
uzoq – yigirma yilgacha bo‘lishi mumkin. Agar tabiat obyektidan 
foydalanish muddati ko‘rsatilmagan va avvaldan belgilanmagan holda 
foydalanish berilsa, muddatsiz yoki doimiy foydalanish deb e’tirof etiladi.
Tabiatdan foydalanish huquqlariga ko‘ra 
ashyoviy yoki mulk 
huquqi asoslarida tabiat obyektlaridan foydalanish.
Tabiatdan foydalanganlik uchun haq to‘lash shakliga ko‘ra 
ma’lum miqdor va chegarada tekinga hamda pullik tarzda amalga 
oshiriladi.