Тошкент давлат юридик университети

21
-
BOB. XORIJIY MAMLAKATLARDA ATROF MUHITNI 
HUQUQIY MUHOFAZA QILISH
 
 
Xorijiy mamlakatlarda ekologiya huquqining konstitutsiyaviy 
asoslari. Xorijiy mamlakatlarda ekologiya huquqining manbai sifatida 
qonun hujjatlarining o‘rni.
 
Xorijiy mamlakatlarda ekologiya huquqining konstitutsiyaviy 
asoslari 
Aksariyat davlatlarning konstitutsiyalarida davlatning tabiatga 
g‘amxo‘rlik qilishi, uni muhofaza qilishi bilan bog‘liq qoidalari 
belgilangan bo‘lib, bu turlicha shakllarda ifodalangan. Jumladan, 
Shveysariya Konstitutsiyasiga (1962) muvofiq, federal hokimiyat 
manzaralar, tabiiy diqqatga sazovor joylar va yodgorliklar haqida 
g‘amxo‘rlik qiladi va ularni muhofaza qiladi, tabiat va manzaralarni 
muhofaza 
qilish 
bo‘yicha 
choralarni 
moliyalashtiradi. 
Italiya 
Konstitutsiyasida (1974) Respublika tabiatni muhofaza qilishi e’lon 
qilingan, xolos. Gollandiya Konstitutsiyasining (1952) 21-moddasiga 
muvofiq, hukumat mamlakatda hayotning sifati, atrof tabiiy muhitni 
muhofaza qilish va yaxshilash haqida g‘amxo‘rlik qiladi.
Qator xorijiy mamlakatlar konstitutsiyalarining tahlili ularda 
ekologik-huquqiy normalar turlicha tartibga solinganligidan guvohlik 
beradi.
Xorijiy mamlakatlar konstitutsiyalaridagi atrof tabiiy muhitni 
muhofaza qilishga oid asosiy normalar sifatida quyidagilarni aytish o‘rinli: 
1.
Xorijiy mamlakatlar konstitutsiyalarida davlatning tabiatni 
muhofaza qilish, tabiiy resurslardan oqilona foydalanishni ta’minlash 
singari mustaqil funksiyalari mavjudligi mustahkamlangan (GFR 
Konstitutsiyasi 15-moddasi, Bolgariya Konstitutsiyasi 31-moddasi va b. q. 
); 
2.
Tabiiy obyektlar va resurslarga nisbatan davlatning mutlaq mulk 
huquqini belgilab qo’yish (Vengriya Konstitutsiyasi 8-moddasi, Ruminiya 
Konstitutsiyasi 12-moddasi va b. q.); 
3.
Xalq xo‘jaligini va tabiatdan foydalanishni rivojlantirishda 
rejalilik, ya’ni xalq xo‘jaligini rejalashtirish, xom-ashyo va resurslarga 
bo‘lgan ehtiyojni inobatga olish, ularning rejali taqsimlash va ulardan 
oqilona foydalanish va h. k. (Vengriya Konstitutsiyasi 7-moddasi va sh. k. 
); 

---

347 
4.
Atrof tabiiy muhitni muhofaza qilish bo‘yicha yuridik va jismoniy 
shaxslarning huquq va majburiyatlarini shakllantirish. Ayni damda 
ta’kidlash o‘rinliki, ko‘p hollarda fuqarolarning qulay atrof tabiiy muhitda 
yashash huquqi ayni damda atrof tabiiy muhitni muhofaza qilish 
majburiyati bilan bog‘lanadi (GFR Konstitutsiyasi 34-moddasi va sh. k.);
5.
Tabiatni 
muhofaza 
qilishda 
jamoat 
birlashmalari 
va 
harakatlarining o‘rnini mustahkamlash (GFR Konstitutsiyasi 29-moddasi, 
Ruminiya Konstitutsiyasi 24-moddasi va b. q.); 
6.
Davlatning mamlakat va jamiyatning tabiatni muhofaza qilish 
bo‘yicha ichki va tashqi siyosatiga oid prinsiplarining yaxlitligi (Vengriya 
Konstitutsiyasi 20-moddasi va h. k.).