Тошкент давлат юридик университети

II. Haq to‘lash maqsadiga ko‘ra:
a) tabiiy resurslardan foydalanganlik uchun; 
b) atrof tabiiy muhitni ifloslantirganlik uchun; 
d) atrof tabiiy muhitni muhofaza qilish va tabiiy resurslarni qayta 
tiklash uchun.
Tabiiy resurslardan foydalanganlik uchun to‘lovlar o‘zida tabiatdan 
foydalanuvchi tashkilot mahsuloti (xizmat, ish)ning qiymatini qamrab 
oladi. Atrof tabiiy muhitni ifloslantirganlik uchun kompensatsion to‘lovlar, 
shuningdek belgilangan me’yordan ortiq va nooqilona maxsus 
foydalanganlik 
uchun 
to‘lovlar 
yuridik 
va 
jismoniy 
shaxs 
daromadi(foyda)dan undiriladi. Tabiiy resurslardan foydalanganlik uchun 
to‘lovlar ularni qayta tiklash va muhofaza qilish uchun Davlat byudjetiga 
tushadi
16
.
III. Muhofaza etiladigan obyektiga ko‘ra: 
a) atmosfera havosini ifloslantirganlik uchun to‘lov; b) yer usti va 
yer osti suv obyektlarini ifloslantirganlik uchun to‘lov; d) chiqindilarni 
joylashtirganlik uchun to‘lov; e) yer uchun haq to‘lash (yer solig‘i, ijara 
haqi va yerning normativ bahosi); f) yer qa’ridan foydalanganlik uchun 
haq to‘lash hamda qo‘shimcha foyda solig‘i; g) hayvonot va o‘simlik 
dunyosidan maxsus foydalanganlik uchun to‘lovlar; h) o
‘
rmonlardan 
foydalanganlik uchun to
‘
lovlar; i) ekologik xavfsizlikni ta’minlash uchun 
haq to‘lash.
15
Лисица В.Н. Платеж или налог за пользование природными ресурсами? // Юрист. №10. 2004. –45 с. 
16
Файзиев Ш.Х. Экологическая политика государства: проблемы правового обеспечения. Монография. Под 
ред. М.Х. Рустамбаева, Х.Р. Рахмонкулова. – Т.: ТГЮИ, 2004. –157 с.

---

130 
Tabiatni muhofaza qilish jamg‘armalari. 
Tabiatni muhofaza qilish 
tadbirlarini pul bilan ta’minlash uchun O‘zbekiston Respublikasi 
Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish davlat qo‘mitasi va uning 
joylardagi idoralari huzurida tabiatni muhofaza qilish Respublika 
jamg‘armasi hamda mahalliy jamg‘armalari tashkil etiladi. 
Tabiatni muhofaza qilish Respublika jamg‘armasi umumrespublika 
va davlatlararo ahamiyatga ega bo‘lgan tabiat muhofazasi chora-tadbirlari 
(dasturlari)ni, atrof-muhitni muhofaza qilish, tabiat muhofazasini mahalliy 
jamg‘armalar 
hamda 
korxona 
va 
tashkilotlar 
(tabiatdan 
foydalanuvchilar)ning o‘z mablag‘lari hisobidan tabiatni muhofaza qilish 
chora-tadbirlarini o‘tkazish bilan bartaraf qilinmagan xo‘jalik faoliyatining 
tabiiy muhitga ko‘rsatadigan salbiy ta’sirini yo‘qotish ishlarini mablag‘ 
bilan ta’minlash maqsadida shakllantiriladi.
Tabiatni muhofaza qilishning mahalliy jamg‘armalari zararli 
moddalarning atmosfera havosiga chiqarib tashlanishini, ifloslaigan oqova 
suvlarning suv obyektlariga oqizilishini, tuproqning ifloslanishini 
kamaytirish, chiqindilarni qisqartirish va ulardan qayta foydalanish, 
hayvonot va o‘simlik dunyosini saqlab qolishga qaratilgan atrof tabiiy 
muhitni muhofaza qilish bo‘yicha hududiy va tarmoqlararo chora-
tadbirlarni mablag‘ bilan ta’minlash uchun tuziladi.
Shuningdek, ayrim tabiat obyektlarini muhofaza qilishni moliyaviy 
taminlash maqsadida maxsus jamg`armalar ham tashkil etilishi mumkin. 
Masalan, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2016-yil 10-
iyundagi “O‘rmon xo‘jaligini rivojlantirishni moliyalashtirishni yanada 
takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 198-son qarori bilan tashkil 
etilgan O`rmon xo`jaligini rivojlantirish jamg`armasi.