Тошкент давлат юридик университети тадбиркорлик (бизнес) ҲУҚУҚИ

Ташқи иқтисодий фаолиятни давлат томонидан тартибга 
солиш усуллари. Ташқи иқтисодий фаолиятда квоталаш, 
лицензиялаш, тариф ва нотариф, солиқлар ҳамда валюта орқали 
тартибга солиниши
Ҳар бир давлат ўз иқтисодий манфаатларини ҳимоя қилиш 
мақсадида ташқи иқтисодий фаолиятни тартибга солишнинг ўзига 
хос усулларига эга. Шу ўринда Ўзбекистон Республикасида ташқи 
иқтисодий фаолиятни давлат томонидан тартибга солиш усуллари 
“Ташқи иқтисодий фаолият тўғрисида”
ги Қонуннинг 17-
моддасида белгиланган.
Ташқи иқтисодий фаолият субъектлари учун ўзаро преференция 
ва имтиёзлар бериш мақсадида Ўзбекистон Республикаси бир қатор 
давлатлар билан энг кўп қулайлик режими тақдим этиладиган савдо-

---

VII БОБ. Ташқи иқтисодий фаолиятнинг ҳуқуқий тартибга солиниши 
210 
иқтисодий ҳамкорлик тўғрисидаги битимларни имзолаган (“Энг 
яхши қулайлик режими тақдим этиладиган савдо-иқтисодий 
ҳамкорлик тўғрисидаги битимлар имзоланган мамлакатлар рўйхати”. 
08.04.1998 й. 426-сон). 
“Бож тарифи тўғрисида”
ги Қонуннинг 6-моддаси 3-қисмига 
асосан савдо-иқтисодий алоқаларда энг кўп қулайлик бериш тартиби 
назарда тутилмаган мамлакатларда ишлаб чиқарилган ёки қайси 
мамлакатда ишлаб чиқарилганлиги аниқланмаган товарлар учун 
ундириладиган импорт божининг ставкалари икки баравар 
оширилади.
“Ташқи иқтисодий фаолият тўғрисида”
ги Қонуннинг 18-
моддасида ташқи иқтисодий фаолиятни тартибга солиш соҳасида 
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси, 19-моддада эса 
Ўзбекистон Республикаси Ташқи иқтисодий алоқалар, инвестициялар 
ва савдо вазирлигининг ваколатлари белгиланган.
Мазкур Қонуннинг 20-моддасига мувофиқ товарлар экспорти, 
импортини тақиқлаш ҳамда чеклаш белгиланиши мумкин.
Қонуннинг 21-моддаси товарлар айрим турларининг экспорт ва 
импортини лицензиялаш ҳамда квоталаш тартибини белгилайди. 
Товарларнинг айрим турларини экспорт ва импорт қилиш фақат 
уларни олиб кириш ёки олиб чиқиш учун тегишли рухсатнома 
(лицензия) олинганидан кейин амалга оширилади. Товарлар айрим 
турларининг экспорти ва импортини амалга ошириш учун 
лицензиялар Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ваколат 
берган органлар томонидан берилади. 
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси айрим товарлар 
турларини экспорт ва импорт қилишга нисбатан миқдорий чекловлар 
(квоталар) белгилаши мумкин. 
Квоталарни тақсимлаш, қоида тариқасида, танлов ёки кимошди 
савдоси асосида амалга оширилади. 
Экспорт ва импорт қилиниши лицензияланиши ҳамда 
квоталаниши зарур бўлган товарлар айрим турларининг рўйхати, 
шунингдек лицензияларни бериш ва квоталарни тақсимлаш тартиби 
Ўзбекистон 
Республикаси 
Вазирлар 
Маҳкамаси 
томонидан 
белгиланади. 
Шу ўринда таъкидлаш жоизки, озиқ-овқат маҳсулотларини 
экспорт-импорти билан шуғулланувчи компанияларга қўшимча 
талаблар белгиланган. Мисол учун, Европа Кенгашининг EC 178/2002-
сонли Низомига асосан тадбиркорлик субъектлари: 

---

VII БОБ. Ташқи иқтисодий фаолиятнинг ҳуқуқий тартибга солиниши 
211 
озиқ-овқат маҳсулотларининг қадоқланиши, рекламаси ва 
намоиши истеъмолчиларни чалғитмаслигини таъминланлари зарур 
(16-модда); 
маҳсулот етказиб берувчилар ва ўзлари етказиб берувчи 
сифатидаги маълумотларни сақлашлари ва ваколатли органларга 
ушбу маълумотларни тақдим этишлари керак (18-модда); 
агар озиқ-овқатлар тегишли ҳавфсизлик талабларига мос 
келмаса уларни бозорлардан чақириб олиш ёки олиб ташлашлари 
лозим (19-модда)
14
. 
Ўзбекистон Республикасида импорт квоталари қўлланилмайди, 
бироқ 1987 йилги