Тошкент давлат юридик университети тадбиркорлик (бизнес) ҲУҚУҚИ

V БОБ. Тадбиркорлик фаолиятининг мулкий асослари 
Мулк ҳуқуқи тадбиркорлик фаолиятининг асоси сифатида. 
Хусусий мулк асосида тадбиркорлик фаолиятини юритиш. Хўжалик 
юритиш ҳуқуқи ва оператив бошқариш ҳуқуқи асосида тадбиркорлик 
фаолиятини 
юритишнинг 
хусусиятлари. 
Тадбиркорлик 
субъектларининг мол-мулки объектлари: асосий воситалар, пул 
маблағлари, қимматли қоғозлар, номоддий неъматлар. 
Ҳиндистоннинг “МанСин” корпорацияси ижро органи раҳбари 
Манжид Сингх корпорациянинг юридик департаменти бошлиғи 
Ранжит Сингхга Ўзбекистон Республикасида тадбиркорлик 
фаолияти билан шуғулланиш учун қандай мулкий асослар 
мавжудлиги, Ўзбекистонда хусусий мулкни ҳуқуқий таъминлаш 
билан боғлиқ қонунчилик ҳужжатлари, хусусий мулкни ҳимоя қилиш 
билан боғлиқ давлат органи ва унинг ушбу соҳасидаги ваколатлари 
каби мавзуларда маълумот тайёрлаб беришни сўради. 
 
Мулк ҳуқуқи тадбиркорлик фаолиятининг асоси сифатида 
Тадбиркорликнинг иқтисодий манбалари хусусий мулк ва 
оммавий (давлат) мулк шаклларидан ташкил топади. 
Фуқаролик кодексининг 167-моддасига биноан Ўзбекистон 
иқтисодиёти негизини хусусий ва оммавий мулк шакллари ташкил 
этади. 
Бозор 
муносабатларини 
ривожлантиришга 
қаратилган 
Ўзбекистон иқтисодиётининг негизини хилма-хил шакллардаги 
мулк ташкил этади. Давлат истеъмолчиларнинг ҳуқуқи 
устунлигини ҳисобга олиб, иқтисодий фаолият, тадбиркорлик ва 
меҳнат қилиш эркинлигини, барча мулк шаклларининг тенг 
ҳуқуқлилигини ва ҳуқуқий жиҳатдан баб-баравар муҳофаза 
этилишини кафолатлайди.Хусусий мулк бошқа мулк шакллари 
каби дахлсиз ва давлат ҳимоясидадир. Мулкдор фақат қонунда 
назарда тутилган ҳолларда ва тартибдагина мулкидан маҳрум 
этилиши мумкин.
 
(
Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 53-моддаси
)

---

V БОБ. Тадбиркорлик фаолиятининг мулкий асослари
151 
Ўтмишда жамиятнинг иқтисодий негизини асосан социалистик 
мулкнинг икки хил шакли, яъни давлат ва колхоз-кооператив мулки 
ташкил этар эди.
Фуқароларнинг мулки “шахсий” мулк шаклдан иборат дейилса-
да, лекин ушбу мулк давлат корхоналарида, жамоат ташкилотларида 
меҳнат қилиш натижасида олинган даромадлар ҳисобига ташкил 
топиши, истеъмол характерига эга бўлиши ва фуқаронинг шахсий 
моддий ва маданий эҳтиёжларини таъминлашга қаратилган бўлиши 
лозим эди.
Шахсий мулк асосида тадбиркорлик фаолиятини амалга ошириш 
учун иқтисодий жиҳатдан етарли бўлмаса, ҳуқуқий жиҳатдан мумкин 
эмас эди. 
Асосий ишлаб чиқариш қурол-воситаларининг фақат давлатга 
тегишли бўлиши, улар умумхалқ мулки деб ҳисобланган бўлсада, 
аслида мулкнинг эгаси шахсан ким эканлиги, ким унга жавобгар 
бўлиши ноаниқ бўлиши мулкка нисбатан хўжасизлик, бепарворлик, 
жамиятда умумий дангасалик ва беғамлик кайфиятларининг вужудга 
келишига сабаб бўлди. Бу ҳолат эса фуқароларда меҳнатга нисбатан 
қизиқиш, тадбиркорлик фаолияти учун керак бўлган ташаббускорлик 
ҳиссиётларини тарбиялашга имкон бермади.