Тошкент давлат юридик университети тадбиркорлик (бизнес) ҲУҚУҚИ

Тадбиркорлик субъектларини ҳимоя қилишнинг ташкилий-
ҳуқуқий тизими 
Давлат ва ҳуқуқ мавжуд бўлган ҳар қандай жамиятда ҳуқуқий 
ҳимоя тизими ҳам мавжуд бўлади. Ҳуқуқий ҳимоя тизими ҳуқуқни 
қўллаш амалиётининг таркибий қисмидир. Ҳуқуқни қўллаш 
амалиётида, ижтимоий ҳаётда турли субъектларни манфаати 
тўқнашуви, улар ўртасида баҳс-мунозаралар ва низолар келиб 
чиқиши мумкин. Бироқ бу ўринда ҳуқуқий ҳимоя тизими ҳуқуқий 
низоларни ҳал этиш тизими билан бир хил, айний деган тасаввур 
туғилмаслиги лозим. Ҳуқуқий ҳимоя тизими гарчи муайян 
ҳолатларда ҳукуқий низоларни ҳал этиш тизими билан туташса ҳам 
ҳуқуқий майдонда ўзига хос нисбий мустақил сегмент сифатида 
намоён бўлади. Ҳуқуқий ҳимоя тизими ҳуқуқ субъектларини ўз 
ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини нормал амалга оширишини 
таъминлаш, уларни ҳар қандай бузилишлардан ва тажовузлардан 
сақлаш мақсадида қўлланиладиган, ҳуқуқ нормаларида белгилаб 
қўйилган юридик таъсир чораларини ва уларнинг амал қилишини 
таъминловчи институционал, процессуал нормалар мажмуидан 
иборат.
Ҳуқуқий ҳимоя тизими ўз таркибига кўра қуйидаги 
элементлардан иборат: 

---

XII БОБ. Тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқ ва қонуний 
манфаатларини ҳимоя қилиш 
337 
а) ҳимояланувчи субъект томонидан қўлланиладиган юридик 
таъсир чоралари.
Бундай таъсирни юридик таъсир чоралари 
сифатида намоён бўлиши нафақат уларни ҳуқуқ нормаларида 
белгилаб қўйилганлигида, балки ҳуқуқий оқибатлар вужудга 
келтиришида ҳам кўринади. Юридик таъсир чоралари ҳимояланувчи 
субъект ёхуд ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар томонидан амалга 
оширилиши мумкин. Юридик таъсир чоралари тизимида ҳуқуқларни 
ҳимоя қилиш усуллари марказий ўринни эгаллайди. Масалан, 
Ўзбекистон Республикаси 
Фуқаролик кодексининг
11-моддасида 
фуқаролик ҳуқуқларини ҳимоя қилиш усуллари кўрсатилган. 
Жумладан, битимни ҳақиқий эмас деб топиш, битимни ҳақиқий 
эмаслиги оқибатларини қўллашни талаб қилиш, зарарни қоплашни 
талаб 
қилиш, 
ҳуқуқбузарликни 
тўхтатиш, 
ҳуқуқбузарлик 
оқибатларини бартараф этишни талаб қилиш шулар жумласидандир;