Toshkent davlat yuridik universiteti soliq huquqi

10.4. AQShda soliq tizimi va O‘zbekiston Respublikasi soliq tizimi bilan solishtirma tahlili
Barcha rivojlangan mamlakatlarning soliq tizimlari ko‘pgina umumiy xususiyatlarga ega va ayni paytda bir-biridan farq qiladi.

Hozirgi kunda Amerika Qo‘shma Shtatlari soliq tizimi takomillashgan bo‘lib, bunda soliqlar faqatgina budjetni to‘ldirish, ya’ni fiskal funksiyani bajaribgina qolmay, balki iqtisodiy rivojlanishning asosiy tayanch elementlariga aylanadi.

AQSh soliq tizimi uch darajali bo‘lib, ular: federal, shtat va shahar soliqlariga bo‘linadi. AQSh moliya tizimining asosiy bo‘g‘ini federal, hukumatning budjet mexanizmi hisoblanadi. Yirik va doimiy tushumga ega bo‘lgan soliqlar federal budjetga yo‘naltiriladi. AQShning 70% daromad va xarajatlari federal budjet hissasiga to‘g‘ri keladi.

Federal budjet daromadlarining asosiy qismini to‘g‘ri soliqlar tashkil etadi. Shtat va mahalliy hukumat budjetlariga egri soliqlar ko‘proq tushadi.

Shtat soliqlari. Har bir shtat budjeti federal budjetga bog‘liq, lekin ular o‘z soliq tizimiga ega. Shtatlar budjetining asosiy qismini jismoniy shaxslardan va korporatsiyalar daromadidan soliq egallaydi. Federal budjetni asosiy qismini jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘i hisoblanadi. Jismoniy shaxslarning barcha daromadlari quyidagilardan tashkil topgan: ish haqi; tadbirkorlik faoliyatidan olingan daromadlar; nafaqa va pul yordami; belgilangan summadan yuqori bo‘lgan daromadlar; qimmatbaho qog‘ozlardan olingan daromadlar va boshqalar. Mol-mulk va qimmatbaho qog‘ozlarni sotishdan kelgan daromadlar maxsus soliq bilan yoki shaxsiy daromad tarkibida soliqqa tortiladi. Soliqqa tortilmaydigan daromad hamma uchun imtiyoz bo‘lib hisoblanadi va soliqqa tortilmaydigan minimumdan tashqari nafaqalar fondi badallari, shtat hukumatiga to‘lanadigan badallar, mahalliy soliqlar, shtat va mahalliy boshqaruv organlarining hukumati chiqargan qimmatli qog‘ozlar foizlari, aliment summalari, tabiiy xizmat xarajatlari chegirib tashlandi.