Toshkent davlat yuridik universiteti mamasiddiqov muzaffarjon musajonovich esanova zamira normurotovna

Respublikasi Fuqarolik protsessual kodeksining 296-moddasi).  
Otalikni  belgilash  to‘g‘risidagi  ishlarni  sudda  ko‘rish  da’vo 
qo‘zg‘atish va alohida ish yuritish tartibida amalga oshiriladi. 
Otalikni  belgilash  to‘g‘risidagi  ishlarni  da’vo  qo‘zg‘atish  tartibida 
sudda ko‘rib hal qilish uchun quyidagi maxsus shartlarning bo‘lishi talab 
etiladi: 
1) bolaning  onasi  bilan  otaligi  taxmin  qilinayotgan  shaxs  o‘rtasida 
FHDYo organlarida qayd etilgan nikohning mavjud emasligi; 
2) bolaning  onasi  bilan  otaligi  taxmin  qilinayotgan  shaxs  o‘r-tasida 
otalikni belgilash to‘g‘risida birgalikdagi arizaning mavjud emasligi; 
3) otaligi taxmin qilinayotgan shaxsning hayot ekanligi; 

---

 
 
160 
FUQAROLIK PROTSESSUAL HUQUQI  
 
4) ona  vafot  etganda,  ona  muomalaga  layoqatsiz  deb  topilganda, 
onaning  qayerdaligini  aniqlash  imkoniyati  bo‘lmaganda,  ona  onalik 
huquqidan  mahrum  qilinganda  o‘zini  bolaning  otasi  deb  tan  olayotgan 
shaxsning  vasiylik  va  homiylik  organi  bilan  kelishilgan  arizasining 
bo‘lmasligi; 
5) bolaning  otasi  sud  tomonidan  muomalaga  layoqatsiz  deb 
topilganida ota homiysining vasiylik va homiylik organi bilan kelishilgan 
arizasining bo‘lmasligi; 
Otalikni  belgilash  to‘g‘risidagi  ishlar  bo‘yicha  yuqoridagi  maxsus 
shartlar  bilan  birgalikda  sudga  murojaat  qilishning  quyidagi  umumiy 
shartlari  ham  amal  qiladiki,  bularga:  da’vogarning  fuqarolik  protsessual 
huquq  va  muomala  layoqatiga  ega  bo‘lishi;  ishning  sud  organlariga 
taalluqli va uning sudlovga tegishli ekanligi; sudning aynan o‘sha taraflar 
o‘rtasida,  aynan  bir  predmet  to‘g‘risida  va  aynan  bir  asoslar  bo‘yicha 
chiqqan  nizo  yuzasidan  qabul  qilinib,  qonuniy  kuchga  kirgan  hal  qiluv 
qarorining yoki ish yuritishni tugatish to‘g‘risidagi ajrimining bo‘lmasligi 
kabi holatlar kiradi. Bizning nazarimizda, otalikni sud yo‘li bilan belgilash 
to‘g‘ri-sida  da’vo  qo‘zg‘atgan  ona  protsessual  ma’noda  da’vogar  deb 
e’tirof  etilishi  mumkin.  Lekin  ish  bo‘yicha  ona  haqiqiy  da’vogar 
hisoblanmay, barcha hollarda da’vogar bola bo‘lib qolaveradi.  
Otalikni  belgilash  to‘g‘risidagi  fuqarolik  ishini  da’vo  qo‘zg‘a-tish 
tartibida ko‘rib chiqishdan tashqari, alohida ish yuritish tartibida ko‘rib hal 
qilishga  ham  yo‘l  qo‘yiladi.  Oila  kodeksining  62-moddasi  to‘rtinchi 
qismida  bolaning  onasi  bilan  nikohda  bo‘lmagan,  lekin  o‘zini  bolaning 
otasi  deb  tan  olgan  shaxs  vafot  etgan  taqdirda,  uning  otalik  fakti  sud 
tomonidan belgilanishi mumkinligi ta’kidlangan. 
Qonunchilikda  alohida  ish  yuritish  tartibida  otalikni  tan  olish  va 
otalik faktini belgilash kabi turlari ko‘rsatib o‘tilgan bo‘lib, ushbu faktlarni 
belgilash  arizachiga  qarindoshlik,  qaramog‘ida  bo‘lganlik,  merosga 
bo‘lgan  huquqni  belgilash,  boquvchisini  yo‘qotganlik  nafaqasini  olish  va 
boshqa shu kabi faktlarni belgilashga imkon tug‘diradi.  
Alohida ish yuritish tartibida otalikni belgilash xususiyatlaridan biri – 
bu bolaning onasi bilan nikohda bo‘lmagan, lekin o‘zini bolaning otasi deb 
tan  olgan  shaxsning  vafot  etganlik  fakti  hisoblanadi.  Bu  haqda  amaldagi 
O‘zbekiston  Respublikasi  Oila  kodeksining  62-moddasi  4-qismida, 
bolaning  onasi  bilan  nikohda  bo‘lmagan,  lekin  o‘zini  bolaning  otasi  deb 
tan  olgan  shaxs  vafot  etgan  taqdirda,  uning  otalik  fakti  sud  tomonidan 
belgilanishi mumkinligi ko‘rsatib o‘tildi.  

---

 
FUQAROLIK PROTSESSUAL HUQUQI  
 
 
Ushbu  turkumdagi  ishlarni  to‘g‘ri  tushunish  va  aniq  belgilash 
maqsadida ularga taalluqlilik shartlarini izohlab o‘tish maqsadga muvofiq 
hisoblanadi.  Chunonchi,  otalikni  tan  olish  faktini  belgilash  uchun