|
A bo‘lim 3-savol
Muayyan huquqdan mahrum etish jazosining mazmuni aybdorga muayyan
mansabni egallash, yoki qandaydir faoliyat turi bilan shug‘ullanishni taʼqiqlashdan
iborat. Ushbu jazo turi sud tomonidan aybdor deb topilgan shaxsning bevosita
muayyan huquqi aloqador bo‘lsagina qoʼllaniladi. Muayyan huquqda mahrum
qilish ma’lum bir mansab yoki faoliyat doirasidan chetlashdan iborat. Mansabdan
mahrum qilish ma’lum bir korxona va tashkilotdagi yoki belgilangan mansab
bo‘yicha ishlashni cheklash bo‘lishi mumkin. Demak moddiy yoki boshqa
vakolatlarga ega mansabdan mahrum qilish ham shular sirasiga kiradi. Rossiya
Federatsiyasi Jinoyat kodeksida davlat yoki mahalliy hokimiyat organlarida
shaxsning muayyan mansabni egallashini yoki kasbiy yoxud boshqa faoliyat bilan
shug‘ullanishni taʼqiqlash muayyan huquqdan mahrum qilish deb tushuntirilgan.
O‘zR Jinoyat kodeksida muayyan faoliyat bilan shug‘ullanishni taʼqiqlash
deganda, aybdorning doimiy tarzda shug‘ullanadigan kasbiy faoliyatini,
shuningdek tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirishdan mahrum etish tushuniladi
Masalan, savdo faoliyati, tarjimonlik faoliyatlari bilan shug‘ullanishni taqiqlash.
Rossiya jinoyat qonunida professional va boshqa faoliyat turlari bilan
shug‘ullanishni taʼqiqlash tushunchalari mavjud. Professianal faoliyat deganda,
muayyan bilim, malaka yoki tayyorgarlikni talab etadigan faoliyat bilan doimiy
shug‘ullanish tushuniladi. Asosiy jazo tariqasida 5 yilgacha, qo‘shimcha jazo
tariqasida 1 yildan 3 yilgacha qo‘llaniladi. Jinoyat kodeksining 78-modasida
muayyan huquqdan mahrum qilsih jazosi qo‘llanilgan shaxslarning sudlanganlik
holati jazo muddati tugagandan so‘ng 1 yil o‘tib tugatiladi.
B bo‘lim 2-kazus
Berilgan kazusda aybdor JK 164-moddasi 1-qismi bilan ozodlikdan
mahrum qilingan. Bosqinchilik o‘zganing mol-mulkini talon-toroj qilish
maqsadida hujum qilib, hayot yoki sog‘liq uchun xavfli bo‘lgan zo‘rlik ishlatib
yoxud shunday zo‘rlik ishlatish bilan qo‘rqitib sodir etishdir. Sanksiya doirasida 5
yildan 8 yilgacha jazo tayinlash nazarda tutilgan. Va bu to‘liq qonuniy tartibda
amalga oshirilgan. 7 yildan dastlabki 5 yili turma qamog‘ida o‘tkazilishining
huquqiy asosi O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksi 50-moddada qayd
qilingan. Moddaga binoan: “Turmaga qamash tariqasidagi ozodlikdan mahrum
qilish, jazoning muayyan qismiga, lekin besh yildan ko‘p bo‘lmagan muddatga:
a) o‘ta xavfli retsidivistlarga;
b) og‘ir yoki o‘ta og‘ir jinoyati uchun besh yildan ortiq muddatga
ozodlikdan mahrum etishga hukm qilingan shaxslarga nisbatan tayinlanishi
mumkin. Ijtimoiy xavfi katta bo‘lmagan jinoyat sodir etganlik, ehtiyotsizlik
oqibatida jinoyat sodir etganlik va qasddan uncha og‘ir bo‘lmagan jinoyat sodir
etganlik uchun ozodlikdan mahrum etish tariqasidagi jazo homilador ayollarga va
uch yoshga to‘lmagan bolalari bor ayollarga nisbatan, shuningdek qonunchilikka
muvofiq yoshga doir pensiyaga chiqish huquqiga ega bo‘lgan shaxslarga nisbatan
tayinlanmaydi.
Sud tomonidan jazoni manzil-koloniyada o‘tashi tayinlangan mahkum
saqlash rejimini ashaddiy buzuvchi deb topilgan taqdirda, sud uni jazoning
o‘talmagan qismi muddatiga umumiy tartibli koloniyaga o‘tkazadi.” Shuningdek,
turmalar umumiy va qattiq tartibli koloniyalardan jazoni oʻtash tartibini ashaddiy
buzganlik uchun oʻtkazilgan shaxslarni saqlashga moʻljallangan.
O‘zbekiston
Respublikasi Ichki Ishlar Vazirligi “O‘zbekiston Respublikasi Ichki Ishlar
Vazirligi ozodlikdan mahrum qilish turidagi jazoni ijro etish muassasalarining
ichki tartib qoidalarini tasdiqlash to‘g‘risida”gi 2495-sonli buyrug‘ining ilovasida
Jazoni ijro etish muassasalarining turlari berilgan: JIEMlarga quyidagilar kiradi:
1)jazoni ijro etish koloniyalari;
2)tarbiya koloniyalari;
3)turmalar.
Jazoni ijro etish koloniyalari manzil-koloniyalar, umumiy tartibli
koloniyalar, qattiq tartibli koloniyalar va maxsus tartibli koloniyalarga bo‘linadi.
Tarbiya koloniyalari voyaga yetmaganlar uchun mo‘ljallangan. Jinoyat
kodeksining 50-moddasiga binoan jinoyat sodir etgan erkaklar qilmishning
xususiyatlariga qarab koloniyalarga joylashtiriladi. “Ozodlikdan mahrum etishga
hukm qilinayotgan erkaklarga nisbatan:
a) ijtimoiy xavfi katta bo‘lmagan jinoyati, ehtiyotsizlik oqibatida sodir
etilgan jinoyati uchun va qasddan uncha og‘ir bo‘lmagan jinoyat sodir etganlik
uchun ozodlikdan mahrum etishga hukm qilinayotganlarga nisbatan jazoni manzil-
koloniyalarda;
b) qasddan og‘ir jinoyat sodir etganlik va o‘ta og‘ir jinoyati uchun birinchi
marta ozodlikdan mahrum etishga hukm qilinayotganlarga nisbatan jazoni umumiy
tartibli koloniyalarda;
v) ilgari qasddan sodir etgan jinoyati uchun ozodlikdan mahrum qilish
tariqasidagi jazoni o‘tab chiqib yoki o‘tayotgan chog‘ida, qasddan yangi sodir
etgan jinoyati uchun hukm qilinayotganlarga nisbatan jazoni qattiq tartibli
koloniyalarda;
g) o‘ta xavfli retsidivistlarga nisbatan jazoni maxsus tartibli koloniyalarda
o‘tash tayinlanadi. Umrbod ozodlikdan mahrum qilishga hukm etilganlar,
shuningdek afv etish tartibida umrbod ozodlikdan mahrum qilish jazosi ozodlikdan
mahrum qilish bilan almashtirilgan shaxslar ham jazoni maxsus tartibli
koloniyalarda o‘taydilar.” Jazoni turma qamog‘ida o‘tkazishning huquqiy asosi
hamda jazoni ijro etish koloniyalari turlarini tayinlash shartlari shulardan iborat.
Do'stlaringiz bilan baham: |
