Тошкент давлат юридик университети ихтисослаштирилган филиали 2-курс талабалари учун

Variant-5 
A bo‘lim 
1. Portlovchi moddalarning tavsifi va tasnifi. 
Portlovchi moddalar – bu uncha katta bo‘lmagan tashqi ta’sirlar (portlash, 
qizish, olov nuri tegishi, zarba va h.k.) natijasida shu qadar tez issiqlik ajralishi 
hamda vayron qilish yoki irg‘itish ishini amalga oshirishi mumkin bo‘lgan qattiq 
qizigan gazlar hosil bo‘lishiga olib keluvchi jadal kimyoviy o‘zgarishlar sodir 
etishga qodir moddalardir. Portlovchi moddalar o‘q otar qurolidan otish va 
nishonni urish uchun energiya manbai hisoblanadi. Qo‘llanish sohasiga qarab 
portlovchi moddalar quyidagi 4 turkumga bo‘linadi: 
– qo‘zg‘atuvchi (birlamchi); 
– brizant (parchalovchi, ikkilamchi); 
– irg‘ituvchi (yoki poroxlar); 
– pirotexnikaviy tarkiblar. 
Portlay oladigan koʻpgina moddalardan 20-30 ga yaqini portlovchi 
moddalar sifatida ishlatiladi. Shulardan asosiylari: trinitrotoluol, tetril, geksogen, 
oktogen, nitroglitserin, ten (tet-ranitropentaeritrin) va boshqalar. 
2. Metallodetektorlar – maxsus texnik vositalarini mo‘ljallanishi 
tushuntiring. 
Metallodetektorlarga nisbatan qo‘yiladigan asosiy talablar. Binolar va 
inshootlarni qo‘riqlashni tashkillashtirish, odamlarning harakatlanishini nazorat 
qilish va tartibga solish hamda ob’ektlarga olib kirilayotgan taqiqlangan 
buyumlarni aniqlashda metallodetektorlarning o‘rni juda muhim hisoblanadi. 
Metallodetektor – bu elektron asbob bo‘lib, metall buyumlarni neytral yoki 
zaif o‘tkazuvchanligiga qarab ularni aniqlaydi. Metallodetektorlar tuproqda, suvda, 
devorlarda, yukxonalarda, inson va hayvon tanasida yashirib qo‘yilgan metallni 
qidirib topadi.
Metallodetektorlar toifalanishiga ko‘ra qo‘riqlashning integratsiyalashgan 
vositalari tarkibiga kiruvchi yoki avtonom qo‘llaniladigan tekshirish vositalari 
turkumiga kiradi. Tuzilmasiga ko‘ra bunday metallodetektorlar kirish-chiqishni 
nazorat qilish va boshqarish tizimlarining to‘sish qurilmalariga o‘rnatilgan, 
avtonom ko‘chmas yoki ko‘chma bo‘lishi mumkin.

---

Qo‘riqlanayotgan ob’ektlarga tashrif buyuruvchilar tomonidan olib 
kirilishi taqiqlangan va metallodetektorlar tomonidan aniqlanishi lozim bo‘lgan 
buyumlar quyidagilar bo‘lishi mumkin:
-
o‘q otar qurol; 
-
qo‘l granatalari; 
-
pichoqlar va x.k. 
Metallodetektorlarning funksional mo‘ljallanishi juda keng bo‘lib, 
og‘irligi 1 grammdan – 1000 grammgacha bo‘lgan rangli metallardan tortib, 
ferromagnit 
metalldan 
ishlangan 
buyumlarni 
qidirib 
topishi 
mumkin. 
Metallodetektorlar xavfsizlikni ta’minlash va qo‘riqlash tizimlarida bajarishi lozim 
bo‘lgan vazifalari biroz tor doirada bo‘lib, bunday qurilmalarga nisbatan o‘ziga xos 
bo‘lgan talablarni belgilovchi xususiyatlarga ega. Ularga quyidagilarni tashkil 
qiladi:
-
qidirilayotgan ob’ektni ishonchli aniqlash;
-
qo‘riqlanayotgan ob’ektga olib kirish ruxsat yetilgan metall buyumlarni 
ajratishni ta’minlash;
-
qo‘riqlanayotgan 
ob’ektda 
ishlash 
sharoitlarida 
halaqitlarga 
chidamliligini ta’minlash;
-
maxsus xavfsizlikni ta’minlash.