Тошкент давлат юридик университети ихтисослаштирилган филиали 1-курс талабалари учун

_____________________________________________________________________________ 
________________________
__________ 
Талабанинг Ф.И.О.
Курс
Модуль номи: Давлат ва ҳуқуқ назарияси
 
____________________
Талабанинг имзоси
Қабул қилувчининг Ф.И.О. ва имзоси __________________________________________
 
Умумий балл 

---

Variant 3 
A bo‗lim. 
2-savol.
Huquq normasi tushunchasining mohiyatini yoriting.
Huquq normasi yuridik fan, xususan, davlat va huquq nazariyasining 
fundamental kategoriyalaridan biri hisoblanadi. Huquq normasi huquqiy tizimning 
barcha elementlari bilan chambarchas bogʻliq boʻlib, bir tomondan, u huquq 
ijodkorligi, shu jumladan qonunchilik jarayonining mahsuli boʻlsa, ikkinchi 
tomondan, u huquqni qoʻllash jarayoni orqali amalga oshirilib, ijtimoiy 
munosabatlarni huquqiy tartibga solish vositasiga aylanadi, shuningdek huquq
normasi huquqiy munosabatlarning andozasi, modeli sifatida maydonga chiqadi. 
Huquq normalari yigʻindisi jamiyat huquqiy tizimining normativ asosini, yaʼni 
oʻzagini tashkil qiladi. Jamiyatda qaror topadigan yangi munosabatlar ularni tartibga 
solishga qaratilgan tegishli huquq normalarini yaratilishiga turtki beradi. Oʻz 
navbatida, bu huquq normalari yangi munosabatlarni qonuniy jihatdan 
mustahkamlaydi, muhofaza qiladi va rivojlantiradi. Xuddi shu maʼnoda huquq 
normalari jamiyat taraqqiyotiga muhim hissa qoʻshadi, xizmat qiladi. ―Norma‖ soʻzi
lotinchadan olingan boʻlib, ―qoida‖, ―namuna‖ degan maʼnolarni anglatadi.
Huquq normasi – davlat tomonidan oʻrnatiladigan yoki maʼqullanadigan, 
muayyan shaklda ifodalanadigan, ijtimoiy munosabatni tartibga solishga qaratilgan 
umummajburiy xulq-atvor qoidasi.
Huquq tizimining barcha elementlari (norma, institut, soha) huquq normasi 
bilan chambarchas bogʻliqlikda mavjud boʻladi. Boshqacha aytganda, huquq 
normasi huquqiy tizimning asosini, boshlangʻich hujayrasini tashkil etadi. Shu 
sababli unda, avvalambor, huquq mazmunining asosiy xususiyatlari ifodalanadi. 
Huquq normalari ijtimoiy normalar sifatida kishilarning oʻzaro munosabatlaridagi 
xulq-atvor normalari jumlasiga kiradi. Bu ruxsat berish, cheklash, taqiqlash yoki 
pozitiv huquqqa xos majburiyatlar qoidasini oʻz ichiga oluvchi qoidadir. Huquq 
normasi – ijtimoiy hodisa sifatida huquqning asosiy, muhim qismi, butun huquqiy 
tizimning bosh tushunchasidir. Huquqning shakllanishi va amalga oshirilish 
jarayoni, qonunlar, barcha yuridik tushunchalar va tuzilishlar, hatto nazariya ham 
oʻz zamirida bevosita yoki bilvosita huquq normasiga ega boʻladi. 

---

3-savol. 
Davlat va huquq nazariyasi faniga oid ayrim adabiyotlarda ―davlat 
mexanizmi‖ va ―davlat apparati‖ sinonim tushunchalar sifatida koʻrsatib oʻtiladi. 
Ayni paytda davlat mexanizmi davlat apparatiga nisbatan ancha keng va murakkab. 
U davlat apparati va tashkilotlari tizimidan iborat boʻlib, ular vositasida davlat 
hokimiyati amalga oshiriladi va jamiyat ustidan davlatning rahbarligi taʼminlanadi. 
Har qanday holatda ham davlat mexanizmi barcha tarkibiy qismlarining faoliyati 
uning oʻz oldiga qoʻygan maqsad, vazifalari va funksiyalarini amalga oshirishga 
qaratilgandir.
Davlat mexanizmi turli tuzilmalardan iborat boʻlib, ularga
quyidagilarni kiritish mumkin:

davlat apparati;

davlat tashkilotlari (davlat korxona va muassasalari);
Davlat mexanizmining belgilari:

oʻzaro bogʻliq va iyerarxik jihatdan bir-biriga boʻysunuvchi davlat 
organlari va tashkilotlari (davlat korxona va muassasalari) tizimidan 
iborat;

davlatning oʻz oldiga qoʻygan maqsad va vazifalarini hamda
funksiyalarini amalga oshirish uchun tashkiliy, moliyaviy va boshqa 
vositalar bilan taʼminlanganligi;

har bir davlat organi, tashkiloti vakolatlari va faoliyat doirasining 
muayyan huquqiy asoslarga ega ekanligi va boshqalar. 

---

B bo‗lim 
2-savol.