Тошкент давлат юридик университети ихтисослаштирилган филиали 2-курс талабалари учун

B bo’lim 2 – kazus
Zamon rivojlangani sari kishilar o‘rtasida muloqot vositalarining turlari ham 
ortib bormoqda. Internet atalmish jahon axborot tarmog‘ida suzib yurgan son-
sanoqsiz ma’lumotlarning biri to‘g‘ri, biri qing‘ir maqsadni ko‘zlagan bo‘lsa, yana 
biri kimnidir sha’ni va qadr-qimmatini kamsitishga, badnom qilishga xizmat qiladi. 
Xo’sh yuqoridagi muammoli vaziyatga to’xtalar ekanmiz eng avvalo tuhmat 
nima degan savol javob topsak. Tuhmat – bu bila turib boshqa shaxsni sharmanda 
qiladigan uydirmalar tarqatish, sha’ni, qadr-qimmatini kamsitilishiga olib keluvchi 
yolg‘on ma’lumotlar berish tuhmat hisoblanadi. Va yana shuni qo’shimcha sifatida 
aytish lozimki tuhmat deya atash uchun quyidagi uch belgi bo‘lishi lozim: 
-
Tuhmat qilayotgan shaxs o’zining tarqatyotgan ma’lumoti yolg’on 
ekanligini oldindan biladi; 
-
Ma’lumot boshqa jismoniy va yuridik shaxsga nisbatan qaratilgan 
bo’ladi; 
-
Tarqatilayotgan bu ma’lumotlarda shaxsni yoki tashkilotni sharmanda 
qilish ehtimoli mavjud bo’ladi. 
O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudning plenum qaroriga ko‘ra, tuhmat 
deganda yuridik yoki jismoniy shaxslarning sha’ni, qadr-qimmati va ishchanlik 
obro‘sini pastga uruvchi ma’lumotlarni ommaviy axborot vositalarida, xizmat 
ta’rifnomalarida, ko‘pchilik oldida so‘zlaganda, mansabdor shaxslar nomiga 
yozilgan arizalarda yoki boshqa, shu jumladan og‘zaki bo‘lsa ham bir necha 
shaxsga yoxud bir kishiga xabar qilish tushuniladi.
Bunday ma’lumotlarni 
shaxsning o‘ziga aytish –
 
ma’lumot tarqatish deya hisoblanmaydi. Badnom etuvchi 
deya, sha’ni, qadr-qimmati va ishchanlik obro‘sini oyoqosti qiluvchi, obro‘ni 
to‘kuvchi ma’lumotlar deya belgilangan. 

---

7 
Tuhmat uchun javobgarlik qanday? 
Amaldagi qonun hujjatlarda tuhmat 
qilgan shaxsga nisbatan uning og’irlik darajasiga qarab ikki xil – ma’muriy va 
jinoiy javobgarlik belgilangan. Bunda ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi 
kodeksning 40-moddasiga ko‘ra, tuhmat qilganlik, ya’ni bila turib yolg‘on, boshqa 
bir shaxsni sharmanda qiluvchi uydirmalarni tarqatganlik uchun eng kam ish 
haqining yigirma baravaridan oltmish baravarigacha miqdorda jarima
 
belgilanishi 
mumkin. Tuhmatga oid ishlar bo‘yicha surishtiruv huquqni muhofaza qiluvchi 
organlar tomonidan ko‘rib chiqiladi. 
Tuhmat qilgan shaxsga nisbatan jazo esa tegishli ma’muriy sudning 
qaroriga muvofiq qo‘llaniladi. Ma’muriy sudning qaroriga asosan tuhmat 
qilganlikda ifodalanuvchi ma’muriy huquqbuzarlikni sodir etgan deb topilgan 
shaxs bir yil ichida ushbu harakatni takror sodir etsa, unga nisbatan jinoyat ishi 
qo‘zg‘atilishi mumkin.
Xulosa o’rnida shuni aytish mumkinki fuqaro Abdunabievga nisbatan 
yuqorida ko’rsatib o’tilgan modda ya’ni ma’muriy javobgarlik to’g’risidagi 
kodeksining 40 – moddasiga binoan eng kam ish haqining yigirma baravaridan 
oltmish baravarigacha miqdorda jarima
 
belgilanishi lozim. 
Endi ushbu huquqbuzarlikning batafsil tarkibini yoritib o’tsak bunda; 
obeykti – shaxsning shani va qadr qimmati; subyekti – huquqbuzar ya’ni fuqaro 
Abdunabiyev; obyektiv tomoni – haraqat orqali sodir etilishi; subyektiv tomoni – 
huquqbuzarlining qasddan sodir etilishi. Agar jabrlanuvchining haqiqatdan ham 
ruhiy kasalliklar ro’yhatida haqiqatdan ham turishini aytishi tuhmat tarkibini 
bermaydi.