Toshkent davlat yuridik instituti o. T. Xusanov

 
 
§ 2. Mudofaa va xavfsizlikni ta'minlashda Qurolli Kuchlarning o„rni 
 
Sobiq ittifoq davlati - SSSR o„zining ko„plab salbiy jihatlari bilan birga eng 
kuchli qurolli kuchlarga ega davlat edi. Uning qismlari butun ittifoq hududida, 
1
Қаранг: Каримов И.А. Ватанимизнинг тинчлиги ва хавфсизлигига ўз куч-қудратимизга, халқимизнинг 
ҳамжиҳатлигига ва букулмас иродасига боғлиқ. – Тошкент, Ўзбекистон, 2004.

---

550 
jumladan, O„zbekiston hududida ham joylashtirilgan bo„lib, SSSR tugatilganidan 
so„ng Qurolli Kuchlarda ham boshqaruv, intizom, barbod bo„lib, turli tahdidlar 
kuchayib borayotgan vaqtda, O„zbekistonni o„z mudofaa vazirligini va joylarda 
qo„mondonlik tuzilmalarini shakllantirish o„z vaqtida qabul qilingan va to„g„ri 
bo„lgan qaror edi. 
Chunki mustaqillikni saqlash xavfsizlikni saqlash bilan bog„liq bo„lib, ularni 
saqlashda Qurolli Kuchlar asossiy va hal qiluvchi rol o„ynaydi. 
Undan keyingi muhim qadam Qurolli kuchlarni mavjudligi, vazifasini 
Konstitutsiyada 
mustahkamlanishi 
bo„ldi. 
Natijada 
Qurolli 
kuchlar 
Konstitutsiyaviy institut hisoblandi. Bu ham ularning ahamiyatini ko„rsatadi.
Konstitutsiyaning 125-moddasida “O„zbekiston Respublikasi Qurolli 
Kuchlar O„zbekiston Respublikasining davlat suverenitetini va hududiy yaxlitligini 
himoya qilish uchun tuzildi”-deb qayd qilingan. Bu bilan nima uchun qurolli 
kuchlarni tashkil qilsh kerakligi va ularni vazifasi aniq belgilangan. Demak, 
Qurolli Kuchlarning Konstitutsiyaviy vazifasi: 
-
Davlat suverenitetini va hududiy yaxlitligini; 
-
Aholining tinch hayoti va xavfsizligini himoya qilishdir. U shu maqsadda 
tuziladi. 
Bundan tashqari, Konstitutsiyaga asosan qabul qilingan “Mudofaa 
to„g„risida”gi qonunda Qurolli Kuchlarga urushlar va qurolli majorolarni qaytarish 
hamda oldini olish vazifasi ham yuklatilgan. (Qonunning 6-moddasi). 
Qurolli Kuchlar davlat tomonidan tashkil qilinadigan harbiy birlashmalar, 
qo„shilmalar, qismlar va boshqa harbiy tuzilmalardan iborat bo„ladi. 
Qurolli Kuchlar va uning tarkibiy qismlari o„z faoliyatini qonuniylik, 
markazlashgan rahbarlik va yakkaboshchilik, jangovar safarbarlikka doimo tayyor 
hamda harbiy intizomga rioya etish sosida tashkil etiladi. 
Ularning faoliyatidagi bu prinsiplar mamlakat xavfsizligini ta'minlash 
imkoniyatini beradi. 
1
Ўзбекистон Республикаси Олий мажлиснинг Ахборотномаси, 2005, 5-6 сонлар, 151-модда.

---

551 
Qurolli Kuchlar ularning tarkibiy qismlari o„z vazifalarini muvaffaqiyatli 
amalga oshirish imkoniyatiga ega bo„lish uchun, ularning ixtiyoriga harbiy 
ob'ektlar, binolar va inshootlar, qurol-yarog„lar, harbiy texnikaning barcha zarur 
turlari va boshqa harbiy ashyo, mol-mulk berib qo„yiladi va ular davlat mulki 
hisoblanadi. 
Konstitutsiyaning 
126-moddasida 
“O„zbekiston 
Respublikasi 
o„z 
xavfsizligini ta'minlash uchun yetarli darajada Qurolli Kuchlarga ega” – deb 
ko„rsatilgan. Bu degani Qurolli Kuchlarni tarkibiy qismlari, ularga zarur qurol-
yarog„, tehnika ashyolar hamda eng muhimi Qurolli Kuchlarda xizmat qiluvchi 
tarkib, O„zbekiston mudofaa ehtiyojidan kelib chiqib belgilanadi. 
Qurolli Kuchlarda muddatli va muddatsiz xizmat o„tovchi shaxslar faoliyat 
ko„rsatadi. Fuqarolar Konstitutsiyada belgilangan burchini o„tash uchun Qurolli 
Kuchlar safiga muddatli xizmatga chaqiriladi. Bundan tashqari, Qurolli Kuchlarda 
doimiy maosh olib ishlovchilar ham mavjud. Ular asosan zobitlar va boshqa 
hodimlardir. 
Mamlakatimizning dastlabki davrlarida iqtisodi qiyinchiliklarga qaramay 
Qurolli Kuchlar uchun eng zarur va yuksak malakali zobitlar tayyorlashga 
mo„ljallangan bir qancha harbiy o„quv yurtlari tashkil qilindi, armiyani texnik 
jihatdan jihozlashni samarali choralari ko„rildi, harbiy salohiyatni yetarli darajada 
ta'minlash uchun zarur mablag„ ajratildi. Mamlakatimiz harbiy doktrinasi 
mudofaani ta'minlash va xavfni oldini olish xarakterida tuzildi
1
. 
O„zbekiston XXI asrga Qurolli Kuchlarni, chegara qo„shinlarini va ichki 
qo„shinlarni yagona davlat siyosati asosida bosqichma-bosqich isloh qilish 
maqsadi bilan kirdi. 
Islohotlarning maqsadi – mamlakat tinchligi va osoyishtaligini saqlashga va 
ishonchli himoya qilishga qodir, tezkor, har jihatdan yaxshi ta'minlangan Qurolli 
Kuchlarni shakllantirish hisoblanadi. 
Shu maqsadda mamlakat hududida harbiy-ma'muriy birliklar-harbiy 
1
Каримов И.А. Ўзбкистоннинг сиѐсий-ижтимоий ва иқтисодий истиқболининг асосий тамойиллари. –Т.: 

---

552 
okruglar tuzildi. Soni va tuzilishi professional tarkibi jihatdan eng maqbul armiya 
tuzish vazifasi belgilandi va u amalga oshirildi. Qurolli Kuchlarning qo„shilma va 
qismlari qaytadan joylshtirildi. Bular: 
birinchidan, qo„shinlarni boshqarish samaradorligining ancha oshirilishiga; 
ikkinchidan, ularni eng muhim strategik yo„nalishlarda ishlashiga; 
uchinchidan, hududiy mudofaani haqiqiy tizimini shakllantirishga imkon 
berdi. 
Qurolli Kuchlar sonini qisqartirish barobarida son va tuzilishi, professional 
tarkibi jihatidan eng maqbul armiya tuzish ishlari olib borildi. 
Armiyani mutahkamlash – ularni zamonaviy qurollar bilan ta'minlash bilan 
bevosita bog„liq, shuning uchun bu borada yetarli ishlar olib borildi. 
Qurolli Kuchlarni mustahkamlash bo„yicha olib borilgan va olib 
borilayotgan ishlardan chegara qo„shinlari, ichki ishlar vazirligi qo„shinlari ham 
chetda qolgani yo„q. Chunki ular ham mamlakat xavfsizligini ta'minlashda o„z 
o„rniga ega. 
Bulardan tashqari xorijiy mamlakatlarning tajribalarini o„rganib, Qurolli 
Kuchlarni tashkil etish, uning quyi bo„g„inlaridan tortib yuqori bosqichlarigacha 
boshqarish tartibini tubdan qayta ko„rib chiqildi va tizimli choralar belgilandi
1
.