|
ishi
bilan shug‘u 1-
lanuvchi komissiyada ko‘rishga topshirishda tergovchi, prokuror
qaror, sud esa ajrim chiqaradi.
238
Voyaga yetmagan shaxsga nisbatan ishni ko‘rishda Jinoyat kodek
sining 87-moddasi ikkinchi va uchinchi qismlarida nazarda tutilgan
hollarda sud voyaga yetmagan shaxsni jazodan ozod qilish va unga
nisbatan majburlov chorasini qo‘llanish to ‘g‘risidagi masalani
muhokama etishi shart. Sud majburlov chorasini qo‘llanish yoki
qo‘llanmaslik to‘g‘risida asoslantirilgan ajrim chiqaradi. Majburlov
chorasini qo‘llanish yoki qo‘llanmaslik to‘g‘risidagi ajrim ustidan
umumiy tartibda shikoyat berilishi va protest bildirilishi mumkin.
0 ‘zbekiston Respublikasi JKning 81-moddasiga binoan, jinoyat
sodir etgan voyaga yetmaganlarga nisbatan, ya’ni o‘n sakkiz yoshga
to ‘lmasdan jinoyat sodir etgan shaxslarga quyidagi asosiy jazolar
qo‘llanishi mumkin:
a) jarima;
b) axloq tuzatish ishlari;
d) qamoq;
e) ozodlikdan mahrum qilish.
0 ‘n sakkiz yoshga to ‘lmasdan jinoyat sodir etgan shaxslarga
nisbatan qo‘shimcha jazolar tayinlanishi mumkin emas.
Sud voyaga yetmaganlarga jazo tayinlashda jazo tayinlashning
umumiy asoslariga amal qiladi, voyaga yetmaganning rivojlanganlik
darajasi, turmush sharoiti va tarbiyasini, sog‘lig‘ini, sodir etgan
jinoyatining sabablarini, katta yoshdagilar va boshqa holatlar uning
shaxsiga ta’sirini hisobga oladi.
Prokuror yuqorida qayd etilgan qonun talablarini sud tomo
nidan, albatta, bajarilishini kuzatib boradi. Sud muhokamasining
biron-bir ishtirokchisi tomonidan qonunga xilof ravishda xatti-
harakat sodir qilinganida, ushbu holatga nisbatan sudning e’tiborini
qaratadi va o‘z faoliyati bilan odil sudlovni amalga oshirishga
ko‘maklashadi.
Prokuror voyaga yetmaganlarga tegishli jinoyat ishlarini sudda
ko‘rilishida yana shunga e’tibomi berishi kerakki, o‘n uch yoshdan
o‘n olti yoshgacha bo‘lgan vaqtda jinoyat sodir etgan shaxslarga
nisbatan jinoyatlar majmuasi tariqasida jazo tayinlanganda
ozodlikdan mahrum qilishning eng ko‘p muddati o‘n yilgacha, agar
sodir etgan jinoyatlarining bittasi o ‘ta og‘ir jinoyat bo‘lsa, o ‘n
ikki yilgacha tayinlanadi.
0 ‘n olti yoshdan o‘n sakkiz yoshgacha bo‘lgan vaqtda jinoyat
sodir etgan shaxslarga nisbatan jinoyatlar majmuasi tariqasida ozod-
239
iikdan mahrum qilish jazosi — o‘n ikki yilgacha muddatga, agar so
dir etgan jinoyatlarining bittasi o ‘ta og‘ir jinoyat bo‘lsa, o‘n besh
yilgacha muddatga tayinlanishi mumkin.
Jinoyat sodir etish paytida o ‘n uch yoshdan o‘n sakkiz yosh
gacha bo‘lgan shaxslarga nisbatan bir necha hukm yuzasidan tayin-
lanadigan ozodlikdan mahrum qilish jazosining muddati o‘n besh
yildan oshmasligi kerak.
Voyaga yetmagan shaxsga nisbatan ozodlikdan mahrum qilish
yoki axloq tuzatish ishlari jazosi tayinlanganda sud 0 ‘zbekiston
Respublikasi JPKning 72-moddasida nazarda tutilgan asos va shartlar
mavjud bo‘lsa, shartli jazo belgilashi mumkin.
0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi plenumining 1996-yil
19-iyuldagi «Jinoyat uchun jazo tayinlash amaliyoti to‘g‘risida»gi
16-qarori 1.2-bandi talabiga ko‘ra, sudlar uncha og‘ir bo‘lmagan
va jiddiy zararli oqibatlarni yuzaga keltirmagan jinoyatlarni sodir
etishda aybdor bo‘lgan hamda jamiyatdan ajratmagan holda qayta
tarbiyalash mumkin bo‘lgan voyaga yetmaganlarga nisbatan ozod
likdan mahrum qilish bilan bog‘liq bo'lmagan jazolarni tayinlash
uchun qonunda belgilangan barcha imkoniyatlardan foydalanmoq-
liklari lozim.
Shu qarorning 4.1-bandi talabiga ko‘ra, axloq tuzatish ishlari
16 yoshga to ‘lmagan shaxslarga nisbatan tayinlanmaydi. 4.3-bandida
esa, voyaga yetmagan shaxs tayinlangan axloq tuzatish ishlarining
o‘ndan bir qismidan ko‘prog‘ini o'tashdan bo‘yin tovlasagina,
sud bu jazoning o‘talmagan qismini axloq tuzatish ishlarining
har uch kunini qamoqning bir kuniga tenglashtirilgan holda
hisoblab, qamoq jazosi bilan almashtirishi, ammo bu muddat uch
oydan oshmasligi kerakligi qayd etilgan.
0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi plenumi qarorlarida, nafa-
qat, voyaga yetmagan jinoyat sodir etgan shaxslarning huquqlari,
balki, voyaga yetgan jinoyat sodir etgan shaxslarning voyaga
yetmagan farzandlarining huquq va manfaatlari himoyasi ham
nazarda tutilgan. Masalan, 0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi
plenumining 1997-yil 2-maydagi «Sud hukmi to‘g‘risida»gi 2-qarori
16-bandida ozodlikdan mahrum etishga hukm qilingan mahkumning
voyaga yetmagan bolalari bo‘lib, ular qarovsiz qolayotgan bo‘lsa,
hukmning qaror qismida ularning qarindoshlari yoki boshqa
shaxslarning va muassasalaming vasiyligiga topshirish to‘g‘risida ham
ko‘rsatilmog‘i lozimligi qayd etilgan.
240
Sudda ishtirok etayotgan prokuror ushbu talablaming baja-
rilishini ta’minlash yuzasidan o‘ziga berilgan qonuniy vakolatlardan
foydalanishi lozim.
Do'stlaringiz bilan baham: |
