Toshkent davlat yuridik instituti o. M. Mad aliyev prokuror nazorati

3.4. Tezkor-qidiruv faoliyatini amalga oshiruvchi organlarning
qonunlar ijrosini ta’minlashi ustidan prokuror nazorati
2001-yil 29-avgustda qabul qilingan va 2001-yil 27-oktabrdan 
kuchga kirgan 0 ‘zbekiston Respublikasining yangi tahrirdagi 
«Prokuratura to ‘g‘risida»gi Qonuni 4-moddasi prokuratura organlari 
faoliyatining asosiy yo‘nalishlariga bag'ishlangan bo ‘lib, shu asosiy 
yo‘nalishlar ichida tezkor-qidiruv faoliyatini, surishtiruvni, dast­
labki tergovni amalga oshiradigan organlar tom onidan qonun-
117

---

laming bajarilishi ustidan nazorat qilish ham da ularning jinoyat­
chilikka qarshi kurash borasidagi faoliyatini muvofiqlashtirish bir 
yo‘nalish qilib berilgan. Shular ichidan tezkor-qidiruv faoliyati 
haqida ilgari bizning qonunchiligimizda tushuncha berilmagan edi. 
Q ator ham do'stlik davlatlari qonunchiliklarida bu haqda alohida 
tushuncha mavjud. M asalan, Rossiya Federatsiyasida «Tezkor 
qidiruv faoliyati to ‘g‘risida»gi Q onun 1992-yil 13-martda qabul 
qilingan. Ushbu qonun bo'yicha tezkor qidiruv faoliyatiga yaxshi 
tushuncha berilgan.
Barchaga m a’lumki, 0 ‘zbekiston Respublikasining juda k o ‘p 
qonunlari sobiq Ittifoq respublikalarining qonunchiliklariga o ‘xshash. 
Chunki, ilgari shu davlatlarning qonunchiliklari asosini Ittifoq 
qonunlari asoslari tashkil qilgan edi. Albatta, Ittifoq tarqalgandan 
so‘ng, har bir ham do‘stlik davlatlari o ‘zlarining milliy va etnik 
kelib chiqishlari, urf-odatlariga mos holda o‘z qonunlarini qayta ishlab 
chiqib, qabul qilishgan. 0 ‘zbekiston Respublikasida ham mustaqil- 
likka erishilganidan so‘ng, xuddi shu asoslarga ko‘ra, ya’ni o ‘z 
milliy turm ush tarzimiz, urf-odatlarimiz, m a’naviy boyliklarimiz 
va dunyoqarashlarimizga xos qonunlar qabul qilina boshlandi. Hozirda 
m unosabatlarni huquqiy tartibga soluvchi 500 dan ortiq yangi 
qonunlar qabul qilingan. H am do‘stlik davlatlari tom onidan qabul 
qilinayotgan bir qancha qonunlar predmeti bizning qonunlarimizga 
o ‘xshab ketadi. Shundan kelib chiqqan holda hozircha 0 ‘zbekiston 
Respublikasi prokuratura to ‘g ‘risidagi qonun b o ‘yicha tezkor- 
qidiruv faoliyatini amalga oshiruvchi organlar tom onidan qonunlar 
ijrosi ustidan nazorat haqida quyidagilarni ta ’kidlab o ‘tish mum kin.
Tezkor-qidiruv faoliyati sohasidagi nazorat yuridik jihatdan 
o‘zida ko‘rsatib o ‘tilgan prokuror nazorati yo‘nalishining bir qis- 
mini aks ettiradi. Shu bilan birga, tezkor-qidiruv faoliyatini amalga 
oshiruvchi organlarning qonunlarni ijro qilishlari ustidan nazorat 
qilish obyektlari, predm eti, tashkil etilish asoslari va vakolatlari 
nuqtayi nazaridan o ‘zining alohida xususiyatlariga egadir.
T ezk o r-q id iru v faoliyati b o ‘yicha q o n u n lar ijrosi ustidan 
nazoratni amalga oshirishda prokurorlar tom onidan, aw alam bor, 
uning tarkibi va huquqiy-m e’yoriy asosini bilishni nazarda tutadi. 
Tezkor-qidiruv faoliyati, bu — qonun yo‘li bilan tezkor-qidiruv 
faoliyatini amalga oshirish uchun maxsus huquq-vakolatlar berilgan 
davlat organlarining tezkor b o ‘linmalari tom onidan o ‘z vakolatlari 
doirasida oshkora va xufyona amalga oshiriladigan fuqarolarning
118

---

sog‘lig‘ini, hayotini, mulkini, huquq va erkinliklarini, davlat va 
jamiyatni jinoiy xurujlardan muhofaza qilishga qaratilgan tezkor- 
qidiruv tadbirlaridir.
Tezkor-qidiruv faoliyatining vazifasi quyidagilardan iborat:
• jinoyatlarni aniqlash;
• jinoyatlarning oldini olish;
• jinoyatlarni ochish va aybdor shaxslarni jinoiy javobgarlikka 
tortish;
• shu bilan birga, uni sodir etishga tayyorgarlik ko‘rayotgan 
yoki sodir etayotgan shaxslarni aniqlash;
• surishtiruv, tergov va sud organlaridan qochib yurganlar, 
jinoiy javobgarlikdan bosh tortgan shaxslarni, bedarak yo‘qolgan 
deb e ’lon qilingan shaxslarni qidiruvini amalga oshirish;
• 0 ‘zbekiston Respublikasining harbiy, iqtisodiy yoki ekologik 
xavfsizligiga tajovuzni vujudga keltiruvchi faoliyatlar yoki holatlar 
haqida m a’lumotlar yig‘ish.
Bundan tashqari, tezkor-qidiruv faoliyatini amalga oshiruvchi 
organlar o ‘z vakolatlari doirasida quyidagi qarorlarni qabul qilish 
uchun m a’lum otlar yig‘ish huquqiga egadirlar:
• davlat sirini tashkil etuvchi m a’lumotlarga ruxsatnomasi borligi 
to ‘g‘risida;
• shaxslarning sog‘lig‘i va hayotiga, shu bilan birga, atrof- 
muhitga yuqori darajada xavf tug‘diruvchi obyektlardan foydalanish 
bilan bog‘liq bo ‘lgan ishlarga ruxsatnoma olish haqida;
• tezkor-qidiruv faoliyatida ishtirok etishga ruxsatnoma olish 
haqida yoki uni amalga oshirish natijasida olingan materiallardan 
foydalanishga ruxsatnoma olish haqida;
• tezkor-qidiruv tadbirlarini o‘tkazishda va tayyorlashda ishtirok 
etgan shaxslar bilan hamkorlik munosabatini o ‘rnatish to ‘g‘risida;
• tezkor-qidiruv faoliyatini amalga oshiruvchi organlar xavfsiz- 
ligini ta ’minlash masalalari to ‘g‘risida;
• xususiy detektivlik va qo'riqchilik faoliyati bilan shug‘ullanishga 
ruxsatnoma berish to ‘g‘risida.
Ushbu qonun ko‘rsatmalariga muvofiq, tezkor-qidiruv faoliyati 
sohasida nazoratni amalga oshiruvchi prokuror ushbu faoliyatini 
qonun chegaralaridan chiqmasligini kuzatib bormog‘i lozim. Shu 
o'rinda prokurorlar qonun bo ‘yicha aynan qaysi organlar tom o­
nidan tezkor-qidiruv faoliyatini amalga oshirish vakolati borligini, 
qaysi davlat organi shu huquqqa ega ekanligini aniqlab olishlari 
zarur.
119

---

Bunday organlarga: 0 ‘zbekiston Respublikasi Ichki ishlar 
organlari, 0 ‘zbekiston Respublikasi Milliy xavfsizlik organlari, 
0 ‘zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi huzuridagi Soliq, 
valutaga oid jinoyatlar va jinoiy darom adlam i legallashtirishga qarshi 
kurashish departam enti ham da uning joylardagi b o ‘linm alari, 
0 ‘zb ek isto n R espublikasi davlat ch eg ara xizm ati o rganlari, 
0 ‘zbekiston Respublikasi Davlat bojxona xizmati organlari kiradi.
T ezkor-qidiruv faoliyatining eng keng doirasi ichki ishlar 
organlarining b o ‘linm alariga to ‘g ‘ri keladi. Ushbu bo ‘linm alar 
militsiya tizimida mavjud. Tezkor-qidiruv faoliyati militsiya uchun 
asosiy vazifalaridan biridir. IIV organlari tezkor-qidiruv faoliyatini 
am aldagi qonunlarga h am da IIV to m o n id an chiqarilgan ular 
faoliyatini tartibga soluvchi buyruqqa asosan amalga oshiradilar. Unga 
ko ‘ra, albatta, jinoyat ishi q o ‘zg‘atilishi lozim bo ‘lgan jinoyat 
ishlari bo ‘yicha jinoyatlarni aniqlash, ochish, oldini olish, kelib 
chiqish shart-sharoitlarini bartaraf qilish; ^urishtiruv, tergov va 
sud organlaridan yashirinib yurgan shaxslarni qidiruvini amalga 
oshirish, jinoiy jazoni o ‘tashdan b o ‘yin tovlaganlarni qidirish; 
bedarak yo‘qolgan fuqarolarni qidirish tezkor qidiruv faoliyatining 
asosini tashkil qiladi.
Jinoiy jazolarni ijro etish tizim ining axloq tuzatish muassasa- 
larida tezkor-qidiruv faoliyatini amalga oshirish m ahkum larni, 
axloq tuzatish muassasalari xodimlarini va boshqa shaxslarni shaxsiy 
xavfsizligini t a ’m inlash m aqsadida am alga oshiriladi. U shbu 
muassasalarda belgilangan jazoni o ‘tash tartibini buzish hollari 
ham da tayyorlanayotgan va amalga oshirilgan jinoyatlarni aniqlash, 
oldini olish va ularni bartaraf qilish, jazoni o ‘tashdan bosh tortgan 
m ahkum larni, qochganlarni belgilangan tartibda qidirib topish; 
mahkumlar tom onidan axloq tuzatish muassasalariga yetib kelgunga 
qadar sodir etilgan jinoyatlarni ochish va aniqlash bo ‘yicha o ‘zaro 
faoliyat yuritish orqali ham tezkor-qidiruv faoliyati amalga oshi­
riladi.
Milliy xavfsizlik organlari josuslik jinoyatini aniqlash, oldini 
olish, ochish va keltirib chiqaruvchi shart-sharoitlarni bartaraf 
qilish, terroristik faoliyat, uyushgan jinoyatchilik, korrupsiya, nar- 
kotik vositalar va qurollarning noqonuniy oboroti, kontrabanda va 
boshqa jinoyatlarni ochish va aniqlash, oldini olish va bartaraf 
qilish, qonun bilan o ‘z vakolatlari doirasida surishtiruv va dastlabki 
tergovni amalga oshirish, 0 ‘zbekiston Respublikasining Konstitu- 
tsiyaviy tuzumini zo‘rlik yo‘li bilan qo‘lga kiritishni o ‘z oldiga maqsad
120

---

qilib qo ‘ygan jam o at tashkilotlari, jinoyatchi guruhlar, alohida 
shaxslar hamda noqonuniy harbiy tuzilmalar faoliyatini aniqlash, 
ochish, bartaraf qilish va oldini olish yuzasidan tezkor-qidiruv 
faoliyatini amalga oshiradilar.
Yaqin tariximizga nazar tashlasak, 0 ‘zbekiston Respublikasi 
Bosh prokuraturasi huzuridagi Soliq, valutaga oid jinoyatlar va 
jinoiy daromadlarni legallashtirishga qarshi kurashish departamenti 
esa tezkor-qidiruv faoliyatini 0 ‘zbekiston Respublikasi Soliq 
kodeksi, 0 ‘zb ek isto n Respublikasi Y azirlar M ahkam asining 
2001-yil 6-iyuldagi «Iqtisodiyot va soliq sohasidagi jinoyatlarga 
qarshi kurashishni kuchaytirish chora-tadbirlari to ‘g ‘risida»gi 
291-sonli qaroriga asosan amalga oshirar edi, ushbu Vazirlar M ah­
kamasining qarori o ‘zgartirildi. 0 ‘zbekiston Respublikasi Bosh 
prokurorining 2003-yil 30-martdagi 216-sonli «Valuta nazoratini 
amalga oshiruvchi organlar va agentlar, tegishli vazirlik va idoralar 
tom onidan valutaga oid qonun buzilishlari to ‘g‘risidagi m a’lu- 
motlarni Respublika Bosh prokuraturasi huzuridagi Soliq va valutaga 
oid jinoyatlarga qarshi kurashish departamentiga taqdim etish tartibi 
haqida»gi Nizomni tasdiqlash to ‘g‘risida 0 ‘zbekiston Respublikasi 
Vazirlar M ahkam asining 2002-yil 28-noyabrdagi « 0 ‘zbekiston 
Respublikasi Bosh prokuraturasi huzuridagi Soliqqa oid jinoyatlarga 
qarshi kurashish departam enti faoliyatini takomillashtirish chora- 
tadbirlari to‘g‘risida»gi 415-sonli qarorining 7-bandi ijrosini ta’min­
lash maqsadida qabul qilgan buyrug‘i asosida faoliyat ko‘rsatayotgan 
edi.
0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2006-yil 21-apreldagi 
«Moliya-iqtisodiy, soliq sohasidagi jinoyatlarga, jinoiy faoliyatdan 
olingan darom adlarni legallashtirishga qarshi kurashishni kuchay­
tirish chora-tadbirlari to ‘g‘risida»gi PQ-331-sonli qarori qabul 
qilindi. Qarorda qayd etilishicha, mamlakatning huquqni muhofaza 
qilish, moliya organlari tom onidan soliq sohasidagi qonunbuzar- 
liklarni aniqlash va ularga barham berish, korrupsiya, soliqlar va 
boshqa majburiy to ‘lovlarni to ‘lashdan bosh tortish, naqd pul va 
xorijiy valuta mablag‘larining noqonuniy aylanishiga qarshi kura­
shish b o ‘yicha aniq maqsadga yo‘naltirilgan ishlar olib borilmoqda.
Iqtisodiy va moliyaviy sohalarda qonuniylikni ta ’minlashda 
0 ‘zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi huzuridagi Soliq va 
valutaga oid jinoyatlarga qarshi kurashish departam enti muhim 
o ‘rin egallamoqda. 0 ‘zining 5 yillik faoliyatida Departam ent tom o­
nidan soliq va valutaga oid 52 mingtadan ortiq qonun buzilishlari
121

---

aniqlangan bo ‘lib, 13530 tasi b o ‘yicha jinoiy ishlar qo ‘zg‘atildi, 
38887 nafar shaxslar m a’muriy javobgarlikka tortildilar.
K o‘rilgan choralar natijasida jam i 142,9 mlrd so‘m miqdoridagi 
moddiy zarar va budjetga qo‘shimcha hisoblangan soliqlar va boshqa 
majburiy to ‘lovlar undirildi. Respublikaga noqonuniy olib kirilgan 
22,4 mlrd socmlik tovar-m oddiy boyliklar olib qo ‘yildi. Xorijiy 
valutaning yashirib qolinishi, chetga chiqib ketishi, noqonuniy 
aylanishi bilan bog‘liq 2420 qonunbuzarliklar fosh etildi. Shu 
bilan birga, soliq, valuta, boshqa iqtisodiy jinoyatlarga qarshi 
kurashish ishlarini tashkil etishda jiddiy kamchiliklar va foydalanil- 
magan imkoniyatlar mavjud.
Iqtisodiy, moliyaviy, soliq sohalarida sodir etilgan jinoyatlar- 
ning shart-sharoitlari va sabablarini, «xufyona biznes»ni shakllanish 
yo‘llarini, xorijiy valutaning chetga chiqib ketish kanallari va ko‘p 
m iqdordagi pul m ablag'larining bankdan tashqari noqonuniy 
aylanishi m an b alarin i aniq lash va b a rta ra f etish ishlarining 
samaradorligi past darajada qolmoqda. Jinoiy faoliyatdan olingan 
darom adlarni legallashtirish holatlarini chuqur tahlil qilish, aniq­
lash, oldini olish va ularga barham berishdagi axborot-tahliliy ishla- 
rida zamonaviy tahlil usuli, uslublari va vositalari keng qo‘llanil- 
mayotir.
M azkur jinoyatlarning ijtim oiy-xavfliligi tizim dagi barcha 
tezkor-tergov, bank, boshqaruv va nazorat qiluvchi tuzilm alam ing 
iqtisodiy va moliyaviy sohalardagi huquq buzishlarini o ‘z vaqtida 
aniqlash va zararsizlantirish bo ‘yicha kompleks va aniq muvofiqlash- 
tirilgan tarzda faoliyat ko‘rsatishlarini talab etadi.
Moliyaviy razvedka va monitoringning samarali tizimini yaratish, 
tezkor-qidiruv faoliyatida axborot-komm unikatsiya texnologiya- 
laridan keng foydalanishga asoslangan zamonaviy kurashish vosita- 
larni joriy etish m uhim vazifa hisoblanadi.
Tezkor xizmat va surishtiruv bo‘linmalarining faoliyati asosan, 
yaqqol ko‘rinib turgan qonun buzilishlarini aniqlash va oldini olishga 
yo'naltirilgan bo‘lib, ularni keltirib chiqaradigan shart-sharoitlarini 
chuqur o ‘rganish va sabablarini aniqlash ta ’m inlanm ayotir. Soliq 
va valuta sohasidagi qonun buzilishlari va ularni sodir etgan shaxslar 
to ‘g ‘risidagi m a’lum otlarning yagona markazlashtirilgan hisobini 
yuritish va m a’lumotlarning kom pyuter bazasini yaratish ishlari 
tugallanm agan.
Iqtisodiy, moliyaviy jinoyatlarga qarshi kurashish ishlarini 
tashkil etish, kriminogen vaziyat m onitoringini amalga oshirish,
122

---

ushbu sohada profilaktika ishlarini olib borishda huquqni muhofaza 
qiluvchi organlar, davlat hokimiyati va boshqaruv organlari, moliya 
va bank muassasalarining o‘zaro hamkorlik darajasi zamon talablariga 
javob berm aydi. D epartam ent organlarida kadrlarni tanlash, 
tayyorlash, qayta tayyorlash ishlari, tahliliy, tezkor bo ‘linmalarning 
maxsus texnika va kriminalistika vositalari bilan ta ’minlanishi tubdan 
qayta ko‘rib chiqishni talab etadi.
Iqtisodiy, valuta-moliya va soliq sohasidagi jinoyatlarga qarshi 
kurashish faoliyatini takomillashtirish, shuningdek, 0 ‘zbekiston 
R espublikasining «Jinoiy faoliyatdan olingan d aro m ad larn i 
legallashtirishga va terrorizm ni moliyalashtirishga qarshi kurashish 
to ‘g‘risida»gi Q onuni talablari ijrosini ta ’minlash maqsadida:
0 ‘zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi huzuridagi Soliq 
va valutaga oid jin o y atlarg a qarshi kurashish d ep artam en ti 
0 ‘zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi huzuridagi Soliq, 
valutaga oid jinoyatlarga va jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni 
legallashtirishga qarshi kurashish departamentiga aylantirilishi qayd 
etildi.
D epartam ent tuzilmasida Jinoiy faoliyatdan olingan darom ad­
larni legallashtirishga qarshi kurashish boshqarmasi tashkil etilsin, 
departam ent va uning hududiy b o ‘linmalari boshqaruv xodimlari- 
ning cheklangan soni 20 nafarga ko‘paytirilishi belgilandi.
Belgilab q o ‘yilsinki, departam ent 0 ‘zbekiston Respublikasi 
Bosh prokuraturasi huzuridagi mustaqil ixtisoslashtirilgan vakolatli 
huquqni muhofaza qilish organi hisoblanadi, soliq, valutaga oid 
jinoyatlar va huquq buzilishlariga hamda jinoiy faoliyatdan olingan 
darom adlarni legallashtirishga qarshi kurashish sohasida tezkor- 
tahliliy, qidiruv ishlarini tashkil etish va amalga oshirish, shuning­
dek, sodir etilgan qonun buzilishlari oqibatida yetkazilgan iqtisodiy 
zararni undirib olish uning asosiy maqsadi hisoblanadi.
Quyidagilar departam entning asosiy vazifalari etib belgilangan:
• soliq, valutaga oid jinoyatlar va huquq buzilishlarini o ‘z vaqtida 
aniqlash, ularning oldini olish va bartaraf etish;
• jinoiy faoliyatdan olingan darom adlarni legallashtirishga va 
terrorizm ni moliyalashtirishga qarshi kurashish to ‘g‘risidagi qonun 
hujjatlari bajarilishini nazorat qilish;
• davlat soliq siyosati amalga oshirilishini ta ’minlash;
• soliqqa tortish bazasini kengaytirish;
• soliq to ‘lovchilami qamrab olinishi va hisobining to ‘liqligini 
ta ’minlash;
123

---

• soliqlarni to ‘lashdan bo‘yin tovlash, qochishning mumkin 
bo‘lgan kanallari va mexanizmlarini, «xufyona» iqtisodiyotning 
shakllanish yo‘llarini, korrupsiya hollarini o‘z vaqtida aniqlash va 
bartaraf etish;
• valuta operatsiyalari bo‘yicha hisob va hisobotlarning to ‘liqligi 
hamda obyektivligini nazorat qilish;
• xorijiy valuta mablag‘larining qonunga xilof ravishda chetga 
chiqib ketishi, olib kelinishi va olib chiqilishi, noqonuniy muoma- 
lada bo‘lishi va valuta ayirboshlash operatsiyalari bilan bog‘liq boshqa 
qonun buzilishlarining oldini olish va bartaraf etish;
• moliyaviy razvedkaning zamonaviy tizimini yaratish;
• jinoiy yo‘l bilan olingan daromadlarni legallashtirish va 
terrorizmni moliyalashtirishning mumkin bo‘lgan kanallari va mexa­
nizmlarini aniqlashga yo‘naltirilgan moliyaviy, mulkiy operatsiyalar 
monitoringini tashkil etish va amalga oshirish;
• aniqlangan huquq buzilishlari to ‘g‘risida tegishli huquqni 
muhofaza qilish organlari bo'linmalariga jinoiy ta’qibni tashkil etish, 
m a’muriy ta ’sir choralarini ko‘rishlik uchun o‘z vaqtida axborot 
taqdim etish;
• soliq va valuta-moliya sohasida aniqlangan jinoyatlar va huquq 
buzilishlari hamda qonun hujjatlariga muvofiq, nazorat qilinadigan 
pul mablag‘lari yoki boshqa mol-mulk bilan bog‘liq operatsiyalar 
to ‘g‘risidagi m a’lumotlarning yagona kompyuter bazasini yaratish 
va yuritish;
• 0 ‘zbekiston Respublikasining xalqaro majburiyatlari va 
shartnomalariga muvofiq, valutani tartibga solish sohasida, shuning­
dek, jinoiy yo‘l bilan olingan daromadlarni legallashtirish va 
terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish masalalari bo‘yicha 
xorijiy davlatlarning vakolatli organlari hamda xalqaro ixtisoslash- 
gan va boshqa tashkilotlar bilan o‘zaro hamkorlik qilish va axborotlar 
ayirboshlash;
• soliq siyosati va valuta muomalasini tartibga solish, shuningdek, 
jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga qarshi 
kurashish sohasidagi qonun hujjatlari buzilishlarining oldini olish 
masalalari bo‘yicha keng tushuntirish, profilaktika ishlarini amalga 
oshirish.
0 ‘zbekiston Respublikasi Davlat bojxona xizmati organlari tez- 
kor-qidiruv faoliyati 0 ‘zbekiston Respublikasining 1997-yil 29-avgustda 
qabul qilingan «Davlat bojxona xizmati to‘g‘risida»gi Qonuni bilan 
tartibga solinadi. Bojxona organlari o‘z faoliyatida 0 ‘zbekiston
124

---

Respublikasi Konstitutsiyasiga, ushbu qonunga, 0 ‘zbekiston 
Respublikasining boshqa qonun hujjatlariga va xalqaro shartnoma- 
lariga amal qiladilar (Qonunning 3-moddasi). Davlat bojxona 
xizmati organlari tezkor-qidiruv faoliyatini amalga oshirar ekan, 
qonunning 5-moddasiga asosan, o‘z vakolatlari doirasida quyidagi 
huquqlarga egadirlar:
• tovarlar va transport vositalarini, qonun hujjatlarida nazarda 
tutilgan hollarda esa, jismoniy shaxslarning o‘zini ko‘zdan ke- 
chirish;
• yuridik va jismoniy shaxslardan ko'zdan kechirish uchun 
tovarlar va transport vositalarini, shuningdek, zarur hujjatlarni 
taqdim etishni talab qilish;
• valuta nazoratini amalga oshirish;
• moliya, bank va boshqa tashkilotlardan, shuningdek, yuridik 
va jismoniy shaxslardan eksport-import operatsiyalarini amalga 
oshirish bilan bog‘liq bo‘lgan axborot va hujjatlarni hamda qonun 
hujjatlarida belgilangan boshqa axborotni olish;
• bojxona nazoratidan o‘tkazish maqsadida tovarlar hamda 
boshqa buyumlardan namuna va nusxalar olish;
• bojxona nazoratidan o‘tkazilishi lozim bo‘lgan tovarlar saqla- 
nayotgan hududlarga va binolarga belgilangan tartibda kirish;
• bojxona haqidagi qonun hujjatlarining buzilishiga doir mate- 
riallami belgilangan tartibda ko‘rib chiqish hamda jismoniy va yuridik 
shaxslarni qonun hujjatlariga muvofiq javobgarlikka tortish;
• bojxonaga oid huquqbuzarliklarning bevosita predmeti bo‘lgan 
tovarlar va transport vositalarini qonun hujjatlarida belgilangan 
hollarda va tartibda ushlab turish hamda olib qo‘yish;
• eksport qilinishi man etilgan buyumlar va mahsulotlar 0 ‘zbe- 
kiston Respublikasidan tashqariga olib chiqib ketilayotganda, shu­
ningdek, aksiz markalari qo'yilmagan tamaki mahsulotlari va alko- 
golli ichimliklar 0 ‘zbekiston Respublikasi hududiga olib kirilganda, 
transportirovka (xalqaro tranzit bundan mustasno) qilinganda va 
saqlanganda, ularni musodara etish to ‘g‘risida qaror qabul qilish;
• surishtiruv o‘tkazish va tezkor-qidiruv faoliyatini amalga oshirish;
• bojxonaga oid huquqbuzarliklarni aniqlashga xizmat qiladigan 
texnikaviy va maxsus vositalarni qo‘llash hamda cfonun hujjatlarida 
nazarda tutilgan boshqa huquqlarga egadirlar;
• Davlat bojxona xizmati organlari shu bilan birga, fuqarolarning 
konstitutsion huquqlariga zid bo‘lmagan xalqaro bojxona organlari 
talablariga binoan, bojxona masalalari bo‘yicha boshqa shartnomalarga
125

---

asosan, chet el davlatlarining bojxona yoki vakolatli organlari 
talablariga binoan, tezkor-qidiruv tadbirlarini o'tkazishi mumkin;
• tezkor-qidiruv faoliyatini amalga oshiruvchi boshqa davlat 
organlari tomonidan tezkor-qidiruv faoliyati tegishli qonunlar va 
boshqa huquqiy hujjatlar bilan belgilangan tartibda, faqatgina ularga 
yuklatilgan masalalarni hal etish uchun o'tkazilishi mumkin. Tez­
kor-qidiruv faoliyati tarkibini tezkor-qidiruv faoliyati tadbirlari 
tashkil etadi;
• prokuror nazoratining yana bir vazifalaridan biri qonunda 
belgilanmagan tezkor-qidiruv tadbirlarini o ‘tkazilishi holatlarini 
aniqlash va oldini olish va tezkor-qidiruv organlarining o‘z vako­
latlari doirasida faoliyat yuritishlari ustidan nazorat qilishdan iborat;
• tezkor-qidiruv tadbirlari muhim bo‘lgan holatlarda tezkor- 
qidiruv organlarining harakatsizligi tezkor-qidiruv faoliyatini 
tartibga soluvchi qonunlar talablarining bajarilmasligini namoyon 
qiladi. Shuning uchun bunday turdagi faktm aniqlagan prokuror 
tezkor-qidiruv organlari qonun tomonidan belgilangan vazifalarga 
erishish uchun, barcha harakatlarni amalga oshirilishi uchun 
choralar qo‘llashi lozim;
• jinoyatlarni ochish va tergov qilish uchun muhim ahamiyatga 
ega bo'lgan m a’lumotlarni olish, tezkor-qidiruv organlarining o‘z 
huquqiy majburiyatlarini bajarish borasidagi dastlabki muvaffa- 
qiyatli qadamidir. Yana shu narsa muhimki, ma’lumotlaming jinoiy 
protsessual faoliyat doirasida qo‘llanishi uchun (surishtiruv organ­
lari) tergovchilarga o ‘z vaqtida yetib kelishini ta’minlash lozim.