Toshkent davlat yuridik instituti o. M. Mad aliyev prokuror nazorati

3 .2 . Surishtiruv va tergov organlari tomonidan qonunlarning
ijro etilishi ustidan prokuror nazoratining
mohiyati hamda vazifalari
Qonunchilikka muvofiq jinoyat ishi, m a’muriy yoki intizomiy 
javobgarlik to ‘g‘risidagi ishlarni ko‘rishda oxirgi hal qiluvchi qaror 
sud to m o n id an amalga oshirilsa ham , lekin m ana shu ishlar 
yuzasidan adolatli hukm chiqarishda surishtiruv va dastlabki tergov 
organlari m uhim o ‘rin tutadi.
100

---

Jinoyat protsessual qonun hujjatlariga muvofiq, surishtiruv va 
dastlabki tergov organlari quyidagi vazifani amalga oshirishadi, 
ya’ni:
• fuqarolarning, jam iyat va davlat manfaatlarini, huquq va 
erkinliklarini jinoiy tajovuzlardan saqlash;
• fuqarolarni Konstitutsiya va qonunlarga rioya qilish ruhida 
tarbiyalash;
• jinoyatlarning oldini olish, jinoyat ishi qo‘zg‘atish va jinoyatni 
ochish;
• sudlarga yetarli va kerakli bo ‘lgan dalillarni kiritish, jinoyat - 
chilarni qidirib topish;
• dastlabki tergovni to ‘liq va obyektiv olib borish.
Surishtiruv va dastlabki tergov organlari o ‘z faoliyatlarini qonu-
niylik, odillik, insonparvarlik, demokratizm, fuqarolarning qonun 
oldida tengligi va ayb uchun javobgarlikning muqarrarligi kabi 
prinsiplarga asoslanib amalga oshiradi.
H ar bir tergovchi jinoyat ishlarini tez va to ‘liq ochishi, jinoyat 
sodir etishda ayblanayotgan shaxslar, albatta, javobgarlikka tortilish- 
larini va aybi bo‘lmagan shaxslar javobgarlikdan ozod qilinishlari 
shartligi haqidagi masalalarni hal qilishi kerak.
Surishtiruv va dastlabki tergov organlari tom onidan qonun­
larning ijro etilishi ustidan prokuror nazoratining asosiy maqsadi, 
m ana shu organlar tom onidan olib borilayotgan ishlarning qan- 
chalik qonunga muvofiqligi, tergovning obyektivligi, fuqarolarning 
konstitutsion huquq va erkinliklarini ta ’minlash kabi masalalarni 
to ‘g‘ri hal qilishdan iboratdir.
Qoraqalpog'iston Respublikasi, viloyatlar, Toshkent shahar, 
0 ‘zbekiston transport prokurorlari tomonidan, davlat soliq va bojxona 
qo‘mitalari idoralarida surishtiruv ustidan lozim darajada prokuror 
nazoratini o ‘rnatishga qaratilgan tashkiliy va amaliy choralar ko‘rish 
bugungi kunning dolzarb masalalaridan biri bo‘lib hisoblanmoqda.
Bundan tashqari, 0 ‘zbekiston Respublikasi Bosh prokurorining
2005-yiI 17-fevraldagi jinoyat protsessida fuqarolarning huquq va 
erkinliklarini muhofaza qilish va ta’minlashga oid sohaviy 40-buyrug‘i 
mavjud b o Llib, quyidagi m azm un va ko ‘rinishga ega:
0 ‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi bilan kafolatlangan 
inson huquqlari va erkinliklarini ta ’minlash hamda ularni har qan~ 
day ko‘rinishdagi tajovuzlardan himoya qilish mamlakatimizning 
huquqiy siyosati negizini tashkil etadi. Respublikamizda izchillik 
bilan olib borilayotgan sud-huquq islohotlarining bosh maqsadi —
101

---

um um e’tirof etilgan qadriyatlami hurm at qilish hamda inson huquq 
va erkinliklarining ishonchli himoyasini ta ’minlashdir.
Shu maqsadda, 0 ‘zbekiston Respublikasining «Prokuratura 
to ‘g‘risida»gi Qonuni yangi tahrirda qabul qilinganligi, Jinoyat, 
Jinoyat protsessual kodekslariga m uhim o ‘zgartish va qo‘shim chalar 
kiritilganligi jinoyat protsessida shaxsning huquq va m anfaatlarini 
muhofaza qilish borasida prokurorlarning faoliyatini tubdan yaxshi- 
lashni taqozo qilmoqda. Ayniqsa, jinoiy jazolarning liberallash- 
tirilishi munosabati bilan shaxsning konstitutsiyaviy huquqlari va 
erkinliklari davlat tom onidan himoya qilinishining kafolati sifatida 
prokuratura organlarining m as’uliyati yanada oshirilmoqda.
Surishtiruv va dastlabki tergov organlari tom onidan jinoyat 
protsessual qonunchilik normalariga q at’iy rioya qilinishi ustidan 
nazoratni kuchaytirish, qam oqqa olingan ham da sud qarorlari 
asosida jazo o ‘tayotgan shaxslarning huquq va erkinliklarining 
buzilishiga yo‘l qo‘yilmaslik, shuningdek, ^udlarda jinoyat ishlari 
ko‘rilishida prokuror vakolatini ta ’minlash faoliyati samaradorligini 
oshirish m uhim aham iyat kasb etmoqda.
H uquqni muhofaza qiluvchi organlar ham da inson huquqlarini 
himoyalash b o ‘yicha xalqaro nodavlat tashkilotlar bilan sam arali 
ham korlik qilish va bu borada oshkoralikka erishish inson huquq- 
larining har qanday tarzda buzilishi holatlariga murosasizlik munosa- 
batini shakllantirishning ta ’sirchan vositasi sifatida qaralmog‘i lozim. 
Shu bois prokurorlar qonun bilan belgilangan vakolatlardan to ‘liq 
foydalangan holda mamlakatdagi huquqni himoyalash m exaniz- 
mining m uhim b o ‘g‘ini b o ‘lm og‘i zarur.
Yuqoridagilarga ko ‘ra, jinoyat protsessida shaxsning huquq va 
erkinliklari himoyasini ta ’minlash yuzasidan prokuror nazoratini 
tubdan yaxshilash m aqsadida, 0 ‘zbekiston Respublikasining «Pro­
kuratura to ‘g‘risida»gi Q onuni 13-moddasiga asosan,
1. 
0 ‘zbekiston Respublikasi Bosh prokurorining tegishli tarm oq- 
lari, Qoraqalpog‘iston Respublikasi, Toshkent shahar, viloyatlar, 
tum an-shahar prokurorlari hamda ularga tenglashtirilgan prokuror­
lar surishtiruv va dastlabki tergovning barcha bosqichlarida jinoyat- 
protsessual qonun norm alarining og‘ishm ay bajarilishi ustidan 
q at’iy nazoratni ta ’minlasinlar.
Jinoyat protsessida shaxsning 0 ‘zbekiston Respublikasi Konstitu- 
tsiyasi, protsessual qonunchiligi ham da xalqaro huquqiy hujjatlarda 
vakolatlangan huquq va erkinliklarining ta ’minlanishiga bosh m ezon 
sifatida qaralsin.
102

---

2. Jinoyat ishlarini yuritish chog‘ida mutasaddi davlat organlari 
va mansabdor shaxslar tom onidan qonunlarga to ‘ liq amal qilinishi 
hamda shaxsning sha’ni, qadr-qim m atini hurmat qilish, fuqaro- 
laming huquq va erkinliklarini muhofaza qilish, aybsizlik prezump- 
siyasi, jinoyat protsessining boshqa insonparvarlik prinsiplariga rioya 
etilishi ustidan samarali va ta ’sirchan nazorat ta ’minlansin.
Surishtiruv va tergovning boshlang‘ich bosqichlaridan jinoyat 
protsessi ishtirokchilarining qonunda belgilangan tartibda himoya 
huquqi bilan ta ’minlanishiga alohida e ’tibor qaratilsin.
Surishtiruv va tergov harakatlarini o ‘tkazishda qonunni har 
qanday tarzda buzish, adolatsizlikka yo£l qo‘yish, shaxsning qadr- 
qimmati, sha’nini kamsitish va ayblanuvchi (gumonlanuvchi)ning 
himoya huquqining buzilishi holatlariga favqulodda hodisa deb 
qaralsin va aybdor shaxslaming javobgarlik masalasi qonun doirasida 
hal qilinsin.
3. Protsessual majburlov choralarini q o ‘llashda qonun talab- 
larining og'ishmay va so‘zsiz bajarilishi ustidan prokuror nazora- 
tining ta ’sirchanligi oshirilsin.
Fuqarolarning shaxsiy hayoti, ularning turar joylari daxlsizligi, 
o ‘zaro yozishmalari, telegraf aloqalari va telefonlar orqali so‘z- 
lashuvlarining sir saqlanishi to ‘g‘risidagi konstitutsiyaviy kafolat- 
larni cheklash bilan bog'liq tergov harakatlarining o ‘tkazilishiga 
ruxsat berishda jinoyat ishida yetarli asoslar mavjudligi sinchkovlik 
bilan tekshirilsin.
Prokuror roziligisiz o ‘tkazilgan tintuvlarning asosliligi zudlik 
bilan o'rganib borilsin. Zaruriyatsiz, qonunga xilof tarzda tintuv 
o ‘tkazish va ashyolarni olib qo‘yishning har bir holati yuzasidan 
q at’iy munosabat bildirilsin.
4. Fuqarolam i jinoyat sodir etganlikda gumon qilib ushlashning 
asoslari va qonuniyligi har o ‘n kunda kamida bir marotaba tekshirib 
borilsin. Shaxsning qonunga zid ravishda yoki zaruratsiz ushlangani 
aniqlangan taqdirda, uni zudlik bilan ozod qilish choralari ko‘rilsin.
5. G um onlanuvchi, ayblanuvchiga nisbatan ushlab turish, 
qamoqda saqlab turish yoki ekspertiza o'tkazish uchun tibbiy muas- 
sasaga joylashtirish tarzidagi protsessual m ajburlov choralari 
q o ‘llanilganida, bu haqda 24 soatdan kechiktirmasdan uning oila 
a ’zolariga yoxud yaqin qarindoshlariga, agarda bu shaxs chet el 
fuqarosi bo ‘lsa, 0 ‘zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vazirligiga 
xabar berish shartligi to ‘g‘risidagi qonun talablariga og‘ishmay 
rioya qilinsin.
103

---

Prokurorlar tergov va surishtiruv organlari tom onidan ushlab 
turilgan, qam oqqa olingan yoki ekspertiza o ‘tkazish uchun tibbiy 
muassasaga joylashtirilgan shaxsning qarovsiz va yordamga m uhtoj 
voyaga yetmagan farzandlari, keksaygan ota-onalari, qaram og‘ida 
bo'lgan boshqa shaxslarini qarindoshlarining yoki tegishli muassasa- 
laming homiyligiga topshirishi ham da protsessual majburlov chorasi 
qoTlanilgan shaxsning nazoratsiz qolayotgan m ol-m ulki yoxud 
uy-joyi b o ‘lsa, ularning qo'riqlanishini tashkil etish choralari ko‘ri- 
lishiga alohida e ’tibor qaratsinlar.
6. Qamoqqa olishga ruxsat berish to‘g‘risidagi masalani hal qilish- 
da prokurorlaming shaxsiy m as’uliyati oshirilsin. Bunda prokurorlar 
surishtiruv va tergov jarayonida jinoyat protsessual qonunchilik 
talablariga rioya qilinganligiga baho berib, barcha qamoqqa olinayot- 
ganlarni shaxsan so‘roq qilib, ularga taalluqli quyidagi hujjatlarning 
mavjudligi ham da ishga qo'shilganligiga alohida e ’tibor qaratishlari 
talab qilinsin:
• shaxsini tasdiqlovchi hujjatlar;
• yashash va ish (o ‘qish) joylaridan berilgan rasmiy m a’lum ot­
lar ham da tavsiyanomalar;
• oilaviy ahvoli, voyaga yetmagan farzandlari va qaram og‘idagi 
shaxslar haqida m a’lumotlar;
• jinoyat ishi b o ‘yicha yetkazilgan moddiy zararning to 'liq yoki 
qism an to ‘langanligi haqidagi hujjatlar;
• m uqaddam sudlangan yoki sudlanmaganligi haqidagi vakolatli 
organlardan olingan m a’lum otlar (talabnomalar).
Shuningdek, ish holatidan kelib chiqib, shaxsning turm ush 
tarzi, xulq-atvori, sog‘lig‘i to ‘g‘risidagi va boshqa m a’lumotlar haqi­
dagi hujjatlar olinib, ehtiyot chorasini qo ‘llash uchun jinoyat ishida 
yetarli asoslar mavjudligi to ‘liq tekshirilsin.
7. Voyaga yetmaganlar, ayollar ham da uncha og‘ir bo'lm agan 
jinoyatlami sodir etganlikda ayblanayotgan shaxslarga nisbatan ehtiyot 
choralarini q o ilash d a, ularning shaxsi, oilaviy sharoiti, jinoyat 
oqibatlarini bartaraf etganliklari, qilmishlaridan pushaymonliklari, 
m uqaddam sudlanmaganliklari holatlari inobatga olinsin.
Ularni qamoqqa olish masalasi istisno tariqasida, ayblanuv- 
chining tergovdan qochib yashirinishi m um kinligi ehtim olini 
tasdiqlovchi aniq asoslar bo £lgan taqdirda m uhokam a qilinsin.
8. Iqtisodiyot sohasidagi jinoyatni sodir etganlikda ayblanayotgan 
shaxslarga nisbatan ehtiyot choralarini qo'llash masalasiga e ’tibor 
kuchaytirilib, uning m uhokam asi davom ida jinoyat oqibatida
104

---

yetkazilgan moddiy zararning qoplanganligi holatiga hal qiluvchi 
mezon tariqasida qaralsin.
Yetkazilgan moddiy zararning miqdori va qilmishning ijtimoiy 
xavfliligi darajasiga mutanosib ravishda, asosan, garov ehtiyot 
chorasini qo‘llashga ustuvor ahamiyat berilsin.
9. Surishtiruv va tergov ustidan nazoratni amalga oshirishda, 
shuningdek, dastlabki tergov va ayblanuvchilarni qamoqda saqlash 
muddatlarini uzaytirish, ayblov xulolasini tasdiqlash chog‘ida e ’lon 
qilingan ayblov ham da qollanilgan ehtiyot chorasining asosanligi 
xolisona o ‘rganilsin. Yetarli asoslar mavjud bo‘lganda qamoqqa olish 
tarzidagi ehtiyot chorasini o ‘zgartirish yoki bekor qilish masalasi 
muhokama qilinsin.
Tergov jarayonida qamoqqa olish ehtiyot chorasini o ‘zgartirish 
uchun qonunda ko'rsatilgan asoslar vujudga kelgan taqdirda, bu 
asoslar tegishli qarorda to ‘liq ko‘rsatilgan holda gumonlanuvchi yoki 
ayblanuvchining qam oqdan ozod qilish masalasi ko‘rib chiqilsin.
10. Jinoyat protsessida fuqarolarning huquq va erkinliklarini 
himoya qilinishi yuzasidan prokuror nazoratini ta ’minlashda Bir- 
lashgan Millatlar Tashkilotining «Inson qadr-qimm atini kamsituv- 
chi harakatlar, qiynoq va boshqa tazyiqlarga qarshi kurash bora- 
sida»gi konvensiyasi va bu boradagi 0 ‘zbekiston Respublikasining 
amaldagi qonun hujjatlarining bajarilishiga qat’iy amal qilinsin.
11. Tergov hibsxonalari ham da jazoni ijro etish muassasalarida 
mahbus va m ahkum larning saqlanishi qonuniyligi, belgilangan 
muddatlarga rioya etilishi, ularga nisbatan qo‘llanilgan intizomiy 
jazolarning qonunga muvofiqligi, jazo o ‘tash tartibi va sharoitlarini 
belgilovchi qonun talablarining bajarilishi yuzasidan har oyda bir 
marotaba tekshirishlar o ‘tkazib turilsin.
Shuningdek, tergov hibsxonalari va jazoni ijro etish muassasa- 
laridagi sharoitlam i tegishli kelishuv asosida xorijiy davlatlaming 
diplomatik korpus vakillari, xalqaro va boshqa nodavlat tashkilotlari 
hamda ommaviy axborot vositalari xodimlari ishtirokida belgilangan 
tartibda o ‘rganib borish amaliyoti keng qo‘llanilgan.
Yo‘l qo ‘yilgan qonun buzilishi holatlarining sabablari sinch- 
kovlik bilan tekshirilib, ulam i bartaraf etish choralari ko‘rilsin.
12. Tergov va surishtiruv davomida fuqarolarni qiynoqqa solish, 
q o ‘rqitish, urish, d o ‘pposlash, ularga azob berish, ruhiy yoki jis- 
moniy ta ’sir ko‘rsatish yoxud boshqa g‘ayriqonuniy usullar bilan 
dalillarni to ‘plash holatlari aniqlanganida zudlik bilan aybdor 
shaxslaming qonunda ko‘rsatilgan javobgarlik masalasi hal etilsin.
105

---

Tergov va vaqtincha saqlash hibsxonalarida saqlanayotgan 
m ahbuslarda tan jarohatlarining aniqlanishi holatlari bo'yicha 
hujjatlar sinchkovlik bilan tekshirilsin va jinoyat protsessual qonun- 
chilik talablari asosida qarorlar qabul qilinsin.
Jinoyat sodir etishda gumonlanib ushlangan va qamoqqa olingan 
shaxslarni qonunga zid tarzda tergov va surishtiruv uchun maqbul 
ko‘rsatuv berishga majbur qilish hollariga y o i qo ‘yilmasin.
13. Surishtiruv va dastlabki tergovning har tom onlam a, to ‘liq 
va xolisona o ‘tkazilishi ustidan nazoratni ta ’minlashda, shuningdek, 
davlat ayblovini quw atlash chog'ida dalillarning jinoyat protsessual 
qonunchilik talablari asosida vakolatli m ansabdor shaxs tom onidan 
olinganligi, ularning ishga aloqadorligi va ishonchliligi to ‘liq 
tekshirilsin.
14. Jinoyat protsessi ishtirokchilarining xavfsizligini ta ’minlash 
haqidagi qonun talablariga rioya qilinishi ustidan nazorat kuchay- 
tirilsin.
vs
Surishtiruv va tergov organlari tom onidan ichki ishlar organ- 
lariga jinoyat protsessida ishtirok etayotgan shaxslarning hayoti, 
salomatligi, sha’ni, qadr-qim m ati va m ol-m ulkini muhofaza qilini­
shini ta ’minlovchi barcha zarur choralarni ko‘rish xususida yozma 
topshiriqlar berish amaliyotidan kengash foydalansin.
Bunda xavf tahdid solayotgan shaxslarga doir jinoyat ishidagi 
mavjud m a’lumotlar, bu xavfning ehtimol tutilgan xususiyati, m an- 
balari, joyi, vaqti va boshqa holatlar haqida ichki ishlar organlari 
xabardor qilinsin.
15. Aybsiz deb topilgan va reabilitatsiya qilingan shaxsning 
qonunga xilof ravishda ushlab turilgani, qam oqda saqlangani, ishda 
ayblanuvchi tariqasida ishtirok etishga jalb qilingani tufayli vazifa- 
sidan chetlashtirilgani yoki tibbiy muassasaga joylashtirilgani natija- 
sida yetkazilgan moddiy zaraming undirilishi hamda m a’naviy ziyon 
oqibatlarining bartaraf etilishi qonunda belgilangan tartib va muddat- 
larda hal etilsin.
16. Surishtiruv va dastlabki tergov ustidan nazorat hamda sud- 
larda jinoyat ishlari ko‘rilishida prokuror vakolatining ta ’minlanish 
tarm oqlari o'rtasida amaliy hamkorlikning shakl va uslublari tako- 
millashtirilsin, qonun buzilishi holatlarini o ‘z vaqtida aniqlash va 
b artaraf etish maqsadida mutasaddi idoralar bilan doimiy axborot 
almashinuvi yo‘lga qo ‘yilsin.
17. Sudlar tom onidan jinoyat ishi bo ‘yicha oqlov hukmining 
chiqarilishi, shuningdek, tergovda jinoyat ishining reabilitatsiya
106

---

asoslarida tugatilishi yuzasidan zudlik bilan Bosh prokuraturaga 
maxsus xabarnom alar berilsin, protsessual qarorlar bilan kelishil- 
ganda esa viloyat prokurorlari va ularga tenglashtirilgan prokurorlar 
tomonidan tasdiqlangan xulosalar bilan jinoyat ishlari Bosh proku­
raturaga yuborilsin.
Bu toifadagi ishlar Bosh prokuraturaning tegishli boshqaruvlari 
(bo‘lim) to m o n id an kelib tushgan kundan boshlab, har oylik 
m uddatda o ‘rganilib, qonuniy baho va takliflar berilsin.
18. Fuqarolar va ularning turar joylari daxlsizligi to ‘g‘risida 
konstitutsiyaviy kafolatlarga qat’iy rioya etilishi, jinoyat ishlarini 
to ‘liq, har tom onlam a va xolisona tergov qilish hamda gumon- 
lanuvchi va ayblanuvchilarning himoya huquqini ta’minlash borasida 
prokurorlar, tergovchilar, shuningdek, surishtiruv organlari xodim- 
larining shaxsiy m as’uliyati oshirilsin.
19. Surishtiruv va tergov jarayonida huquqni muhofaza qiluvchi 
organlari xodimlarining shaxsiy m as’uliyati oshirilsin.
Surishtiruv va tergov jarayonida huquqni muhofaza qiluvchi 
organlar xodimlari tom onidan inson qadr-qimm atini kamsituvchi 
harakatlar, qaynash, qo'rqitish, tan jarahatlari yetkazish va boshqa 
tazyiqlar qilinganligi, surishtiruv va tergovdan noroziligi, noqo- 
nuniy tintuv va olib q o ‘yish harakati o ‘tkazilganligi, qonunga xilof 
ravishda ushlanib, qamoqqa olinganligi, himoya huquqi buzilganligi 
ham da qonunga muvofiq boMmagan boshqa x atti-h arak atlar 
to ‘g ‘risida fuqarolarning murojaatlarining hal etilishi alohida nazo- 
ratga olingan.
Zarur hollarda murojaat bo‘yicha muallifning bevosita ishtirokida 
tekshirish o'tkazilsin. Aniqlangan qonun buzilishi holatlarini bar- 
taraf etish, ularning oldini olishga qaratilgan qat’iy choralar ko'ril- 
sin hamda aybdor shaxslarga nisbatan qonunda belgilangan choralar 
ko'rilsin.
Prokuratura organlarida fuqarolar va yuridik shaxslarning 
murojaatlarini ko‘rib chiqish amaliyotini umumlashtirishda Ushbu 
toifadagi ariza-shikoyatlarini hal etilishi tahliliga jiddiy e ’tibor qara­
tilsin, qonun buzilishiga y o i qo'ygan mansabdor shaxslarning 
qilmishiga huquqiy baho berilganligi, ko‘rilgan choralarning asos- 
liligi, ularning oldini olish va mavjud muammolarga barham berish 
borasidagi amaliy ishlarga m unosabat bildirilsin.
20. Fuqarolarni ushlash, qamoqqa olish va jinoiyjavobgarlikka 
tortishda jinoyat protsessual qonunchilik talablariga rioya qilinishi 
ahvoli har yarim yilda kamida bir m arotaba Bosh prokuraturaning
107

---

jin o y atch ilik k a qarshi kurashishni tashkiliy-uslubiy jih a td a n
ta ’m inlash b o £limi va joylardagi tegishli b o ‘lim lar tom onidan 
umumlashtirilib, tezkor va hay’at majlislari muhokamasiga kiritib 
borilsin.
Fuqarolarni ushlash, qamoqqa olish, shuningdek, jinoyat ishi 
b o ‘yicha shaxsni ijtimoiy-xavfli qilmishni sodir etganlikda ayblab, 
javobgarlikka tortish haqida qonunga xilof ravishda qarorlar qabul 
qilgan, bundan tashqari, shu jinoyat ishlari b o ‘yicha sudda qonunga 
zid fikr bergan ham da dastlabki tergov ustidan nazoratni olib 
borib, asossiz xulosa tuzgan xodimlarga nisbatan prokuratura organ- 
laridan bo ‘shatishgacha b o ‘lgan q at’iy choralar ko‘rilsin. Bunday 
harakatlar surishtiruvchi, tergovchi, prokuror tom onidan bila turib 
sodir etilgani aniqlangan taqdirda, ularni qonunda belgilangan 
tartibda jinoiy javobgarlikka tortish masalasi k o ‘rib chiqilsin.
Shu bilan birga, fuqarolarni ushlash, qamoqqa olish yoki jinoyat 
ishi bo'yicha shaxsni ijtimoiy-xavfli qilm ishni sodir etganlikda 
ayblab javobgarlikka tortish vaqtida yetarli asoslar mavjud bo'lib, 
keyinchalik unga q o ‘yilgan ayb o £z tasdig'ini topmaganligi uchun 
reabilitatsiya etilgan holatlarda xodimlaming intizomiy javobgarlikka 
tortilishiga yo£l q o £yilmasin.
21. Fuqarolarni qonunga xilof ravishda ushlash, qamoqqa olish, 
jinoiy javobgarlikka tortish, sudda oqlanishi holatlariga oid statistik 
hisobotlarning haqqoniyligi ta ’minlansin. Oqlov hukmi chiqarilgan 
yoxud sudning apellatsiya, kassatsiya va nazorat bosqichlarida 
reabilitatsiya asoslari bilan tugatilgan ishlar haqidagi m a’lumotlar, 
sud qarorlariga protest keltirilganligidan q at’i nazar, hisobotga kiri- 
tilsin.
22. Bosh prokuraturaning tegishli tarm oqlari tom onidan jinoyat 
sudlov jarayonida fuqarolarning konstitutsiyaviy huquq va erkin­
liklariga rioya etilishi ustidan ta ’sirchan nazorat amalga oshirilib, 
yuzaga kelgan masalalar kompleks tarzda hal qilinsin.
Tekshirish o £tkazish yoki am aliy yordam ko ‘rsatish uchun 
joylarga chiqilganda, m azkur sohada prokuror nazorati ahvoli 
ham da ushbu buyruq ijrosi albatta o ‘rganilsin.
23. Bosh prokuraturaning jinoyatchilikka qarshi kurashni tash- 
kiliy-uslubiy ta ’m inlash b o ‘limi ham da qonunchilikni m ustah­
kamlash muamm olari va prokuror-tergov xodimlarining malakasini 
oshirish M arkazi tom onidan bu sohadagi xato va kamchiliklarni 
bartaraf etish borasida tavsiya va uslubiy qo £llanm alar tayyorlanib, 
m untazam ravishda o £quv mashg£ulotlari o £tkazib borilsin.
108

---

24. 
Prokuratura organlari tomonidan inson huquq va erkin­
liklarini himoyalovchi xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlik qilish 
amaliyoti yo‘lga qo‘yilsin. Bunday aloqalar doirasi kengaytirilib, 
jinoyat protsessida qonuniylikni ta ’minlash, fuqarolarning konstitu- 
tsiyaviy huquq va erkinliklarini himoyalash borasida prokurorlar 
tom onidan amalga oshirilayotgan ishlardan jamoatchilikni m un- 
tazam xabardor etib turish maqsadida turli konferensiyalar, qo‘shma 
tadbirlar, press-konferensiyalar va boshqa vositalardan samarali 
foydalanib borilsin.