shartnom asi obyekti xodimning m eh n a t faoliyati hisoblansa, p u d rat
shartnom asida esa pudratchining m ehnat natijasi hisoblanadi. M ehnat
shartnom asida xodim tashkilotga qo'shilgan holda u belgilagan ichki
tartib qoidalarga bo'ysungan holda m ehnat faoliyatini am alga oshirsa,
p u d rat shartnom asida pudratchi o'z faoliyatini o'zi m ustaqil belgilaydi
va ish natijasi yuzasidan butun m as’uliyatni zimmasiga olgan holda
n u q s o n li is h n in g o q ib a ti f u q a r o lik - h u q u q iy ja v o b g a r lik b ila n
yakunlanishini e ’tiborga olib, faoliyat yuritadi.
Shuningdek, m ehnat shartnom asi m ehnat m unosabatlaridan kelib
chiqsa, p u d ra t shartn o m asi fuqarolik huquqiy m unosab atni yuzaga
keltiradi. M ehnat shartnom asi shartlarini buzganlik uchun O'zbekiston
Respublikasi M ehnat kodeksining tegishli moddalariga asoslangan holda
intizomiy javobgarlikka tortilsa, p u d rat shartnomasi fuqarolik-huquqiy
moddiy javobgarlikka tortiladi.
M ehnat shartn om asi bo'yicha uyida ish b ajaradigan xodim ning
m ehnati bilan p u d ra t shartnom asi bir-biriga o'xshab ketsa-da, lekin
ular farqlanadi. Uyda ish bajaruvchi aniq bir buyurtm ani ishxonadan
olib uyida bajarib beradi. Lekin garchi u korxona m ehnat tartib qoidalaridan
yiroqda bo'lsa-da korxonaning ishchisi hisoblanadi va unga nisbatan
ijtimoiy kafolatlar qo'llaniladi.
Hozirgi kunda O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2006-yil 5-
yanvarda «Yirik sanoat korxonalari bilan kasanachilikni rivojlantirish
asosida ishlab chiqarish va xizmatlar o'rtasida kooperatsiyani kengaytirishni
rag'batlantirish chora-tadbirlari to'g'risida» gi Farmoni ham da O'zbekiston
Respublikasi Vazirlar M ahkamasining 2006-yil 11-yanvardagi 4-son Qarori
bilan tasdiqlangan «Kasanachilik to'g'risida»gi Nizomga asosan kasanachilik
faoliyati rivojlanmoqda. Kasanachilikning pudrat m unosabatlaridan farqi
ham yuqoridagi qoidalardan kelib chiqib belgilanadi. Kasanachilik bu -
tuzilgan m ehnat shartnomasiga muvofiq 16 yoshdagi yoki undan katta
yoshdagi jismoniy shaxs (kasanachi) ning yashash joyi bo'yicha yoki unga
yoki uning oila a ’zolariga tegishli bo'lgan boshqa binolarda ish beruvchining
b uyurtm alari bo'yicha tovarlar ishlab chiqarish yoki xizm atlar ko'rsatish
bo'yicha am alga oshiraladigan ish - m ehnat faoliyatidir. Korxona bilan
m ehnat shartnom asini imzolagan kasanachiga korxona asbob-uskunalar,
jihozlar, xom ashyo va m ateriallar yetkazib beradi. Korxonada ishlayotgan
xodim bilan kasanachining maqomi tenglashadi. M ehnatga haq to'lash,
ijtimoiy m uhofazalash, ijtimoiy sug'urtalash masalalari hal qilinadi hamda
soliq imtiyozlari qo'llaniladi. Demak, kasanachilik pudrat shartnom asidan
farqli ravishda m ehnat m unosabatlarini vujudga kelishi uchun asos bo'ladi.
www.ziyouz.com kutubxonasi
S h u n in g d e k , m e h n a t m u n o sa b a tla rid a x o dim ish b e ru v c h ig a
bo'ysunadi, kasanachi ham b uyurtm achi bilan m eh n at m unosabatlari
orqali bog'liq bo'lganligi va faqatgina uning buyurtm asi orqali m ehnat
qilishini nazarda tutsak unga nisbatan ham “ish beruvchiga bo'ysunadi”
iborasini qo'llasak bo'laveradi. Xodim ish b e ru v c h i b u y u rg a n ishni
yakunlagandan so'ng ham ish beruvchi bilan m unosabatda qolaveradi.
P u d ra t shartnomasida esa pudratchi buyurtm achiga bo'ysunm aydi va
u n d a n a lo h id a u n in g b u y u r tm a s in i b a ja r g a n d a n s o 'n g u b ila n
m unosabatlari tugaydi.
P u d rat shartnomasi bilan tuziladigan m ajburiyatlarning konstitutiv
belgilari quyidagilardan iborat:
-pudratchi buyurtm achining topshirig'i bo'yicha buyurtm achining
u yoki bu individual topshiriqlarini qondirish m aqsadida ishni bajaradi;
-pudratchi yangi ashyoni yaratish yoki qayta tiklash, yaxshilash,
m avjud b o igan ashyoni o'zgartirish kabi natijaga ega b o ig an belgilangan
ishni bajarish m ajburiyatini oladi;
-p u d ra t shartnom asi bo'yicha yaratilg an ashyo to b u yu rtm achi
bajarilgan ishni qabul qilgunga qadar pudratchiga m ulk huquqi asosida
tegishli boiadi;
- p u d ra tc h i sh a rtn o m a g a asoslan g an n a tija g a e rish ish usul va
vositalarini m ustaqil tan lash huq u q ig a ega (sh artn o m ad a va qonun
hujjatlarida nazarda tutilgan hollar bundan mustasno);
-p u d ra tc h i ishni b ajarish jaray o n id a uning natijasiga n isb atan
tavakkalchilik qiladi.
P u d ra t shartnomasining huquqiy belgilari quyidagilardan iborat:
P u d rat shartnomasi ikki tomonlama shartnom a hisoblanadi. Chunki
p u drat shartnomasida shartnom a taraflarining h a r birida o'ziga xos huquq
va m ajburiyatlar mavjud. P udratchida shartnom ada belgilangan ishni
bajarish m ajburiyatini va bajarilgan ish haqini talab qilish huquqi m avjud
boisa, buyurtm achi shartnom ada belgilangan, bajarilgan ish uchun haq
to ia sh m ajburiyati va ishni bajarishni talab qili huquqi m avjud boiadi.
P u d ra t shartnom asi konsensual sh artn o m a hisoblanadi. C hunki
shartnom a taraflar o'rtasida kelishuvga erishilgan paytdan boshlab tuzilgan
hisoblanadi va shu paytdan boshlab kuchga kiradi.
P u d r a t sh artn o m asi h a q b a ra v a rig a tu z ila d ig a n s h a rtn o m a la r
turkum iga kiradi. Pudrat shartnomasida buyurtm achi pudratchi tomonidan
amalga oshirilgan ishlar uchun shartnom ada belgilangan haqni toiash i
lozim b o iad i. B ajarilgan ishning bahosi ta ra fla rn in g kelishuvi bilan
belgilanadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Taraflarning kelishuviga ko‘ra, pudratchi tomonidan bajariladigan
ishlar p u drat shartnomasining predm eti hisoblanadi. P udrat shartnomasi
bo'yicha bajariladigan ish m a’lum bir ashyoni tayyorlash, m asalan, ishlab
chiqarish texnikasiga oid bo'lgan m ahsulot yetkazib berish shartnom asi
bo'yicha olishi m um kin bo'lmagan asbob-uskunalar va shunga o'xshash
m ahsulotlarni yasatib olish, fuqarolarning m aishiy ehtiyojlari uchun
buyum lar tayyorlab berish yoki ashyolarni qayta ishlab, ta ’mirlab, xom-
ashyoga qay ta ishlov berish yoxud boshqacha tartib da ishni bajarib,
buyurtm achiga topshirish yo buyurtm achining topshirig'iga muvofiq,
uning tom onidan ko'rsatilgan, vakil qilingan shaxslarga topshirishdan
iborat hisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
