Toshkent davlat yuridik instituti fuqarolik huquqi

1  Карасева  M.B.,  Крохина  Ю.А.  "Финансовое  право”  Москва,  Норма,  2001  г.

2  Адик  Ли.  “Узбекистан  Республикаси  Молия  *укук;и”,  Тошкент  -   2004,  338-бет

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

taqdirdagina amalga oshiriladi. Ushbu chora ishlab chiqarilayotgan mahsulot 

uchun hisob-kitoblar tizimini mustahkamlash, tijorat banklari, korxonalar 

va tashkilotlar toiov intizomiga rioya etishlari uchun ularning mas’uliyatini 

oshirish,  o‘zaro  qarzlarning  qisqartirilishini  ta’minlash  uchun  qaratilgan.

Shuningdek,  hisob-kitoblar  bo'yicha  toiovlar,  umumiy  qoidaga 

ko'ra,  toiovchining  roziligi  bilan  amalga  oshiriladi.  Bunday  roziliksiz 

mablagiarning hisobdan chiqarilishiga qonunchilik bilan  qat’iy belgilangan 

hollarda  (masalan,  inkasso  topshiriqnomalari  bo'yicha)  ruxsat  beriladi, 

bu  haqda  keyinroq  to'xtalib  o'tiladi.

T oiovlar  faqat  toiovchining  hisobvarag'ida  mablag'lar  mavjud 

boigan hollarda yoki bank krediti hisobidan amalga oshiriladi. Mablag'lar 

yetishmagan holda hisob-kitob hujjatlari toiovchining talab qilib olinguncha 

depozit hisobvaraqlaridan amaldagi qonunchilik bilan belgilangan toiovlar 

navbati  tartibida  toianadi.  Masalan,  hisobvaraq  egasining  bevosita  ishlab 

chiqarish  faoliyati  bilan  bog'liq  b oig an ,  kechiktirib  boim aydigan 

ehtiyojlari  uchun  mablagiarni  hisobdan  chiqarish  navbatdan  tashqari 

ravishda  amalga  oshiriladi.  Keyin  mablag'lar  quyidagi  toiovlarni  ko'zda 

tutuvchi  toiov  hujjatlari  bo'yicha  hisobdan  chiqariladi:

a)  budjetga  toiovlar  (davlat  mulkini  davlat  tasarrufidan  chiqarish 

va  xususiylashtirish,  jarima  sanksiyalari  va  davlat  bojidan  tushgan 

mablag'lar,  respublika  va mahalliy  budjetlarda  to'planadigan mablag'lar 

ham  shunga  kiradi);

b)  budjetdan  tashqari  fondlarga  toiovlar;

v)  mehnat  huquqiy  munosabatlari  va  ularga  tenglashtirilgan 

toiovlardan  kelib  chiqadigan  talablarni  qondirish  uchun  toiovlar.  Bunda 

ushbu  majburiyatlar  teng  darajada  bajarilishi  ta’minlanishi  kerak1.

Naqd  pulsiz  hisob-kitoblarni  tashkil  etish  umumiy  qabul  qilingan 

ayrim  talablarga javob  berishi  kerak.  Bu  talablar:

-  barcha  toiovlarning  o'z  vaqtida  ta’minlanishi;

-  mablagiarni oluvchilar bilan toiovchilarning shartnoma va hisob- 

kitoblar  intizomiga  rioya  etishlarini  o'zaro  nazorat  qilishlari,  shuningdek 

hisob-kitob  munosabatlari  ustidan  bank  nazorati  uchun  zarur  boigan 

shart-sharoitlarni  tashkil  etish;

-  hisob-kitoblardan  ortiqcha  bo'g'inlarni  chiqarish,  toiovlarni