Toshkent davlat yuridik instituti fuqarolik huquqi

Prokat  shartnomasida  ijaraga  beruvchining  quyidagi  huquq  va 

majburiyatlari mavjud.

-  Ijarachiga  mol-mulkni  topshirish  ijaraga  beruvchining  zimmasida 

b o i ib ,  p r o k a t  s h a r tn o m a s in i  tu z g a n   ija r a g a   b e r u v c h i   ija r a g a  

topshirilayotgan  m ol-m ulkning  sozligini  ija rag a   oluvchi  ish tiro k id a 

tekshirishi,  shuningdek  uni  m ol-m ulkdan  foydalanish  qoidalari  bilan 

tanishtirishi  yoki  unga  bu  m ol-m ulkdan  foydalanish  haqidagi  yozma 

qoilanm ani  berishi  shart  (FKning  560-moddasi).

-  ijaraga  beruvchi  prokatga  olingan  ashyo  prokatga  oluvchining 

aybi  bilan  bog'liq  boim agan  holda  buzilib  qolsa,  bu  to 'g 'rid a  xabard or 

b o ig an   k und an   e ’tiboran  tezlik  bilan  boshqasiga  alm ashtirib  berishi 

mumkin.

-  shartnom a  bo'yicha  ijaraga  topshirilgan  m ol-m ulkni  kapital  va 

joriy  ta ’mirlash  ijaraga  beruvchining  burchidir  (FKning  563-moddasi).

- Agar ijaraga oluvchi mol-mulkni m uddatidan oldin qaytarsa, ijaraga 

beruvchi unga mol-mulkdan foydalanganlik uchun olingan haqdan tegishli 

qismini qaytarishga majbur. Bu haqda Fuqarolik Kodeksining 562-moddasi 

ikkinchi  qismida  quyidagicha  qoida  nazarda  tutilgan.

Ijaraga  oluvchi  mol-mulkni  m uddatidan  oldin  q aytargan  taqdirda 

ijaraga beruvchi unga mol-mulkdan foydalanganlik uchun olingan haqdan 

tegishli  qismini  mol-mulk  amalda  qaytarilgan  kunning  ertasidan  boshlab 

hisoblagan  holda  qaytaradi.

-  A gar  ijaraga  oluvchi  ashyodan  no to 'g 'ri  foydalanayotgan  yoki 

shartn o m a  sh a rtla rin i  boshqacha  ta rz d a   b u zayotgan  b o is a ,  ija rag a  

beruvchi ashyoni  m uddatidan oldin qaytarib berishni talab qilishga  haqli.

Ijaraga  oluvchining  huquq  va  m ajburiyatlari  quyidagilardan  iborat.

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

-  ijaraga  olingan  m ol-m ulkning  haqini  belgilangan  m uddatlarda 

to'lab  borish;

-  ijarag a  olingan  m ol-m ulkdan  uning  m aqsadi  va  vazifalariga 

muvofiq  ravishda  foydalanish;

-  s h a rtn o m a   m u d d a ti  tu g a s h i  bilan  ija ra g a   o ling an  p ro k a t 

predm etini  ijaraga  beruvchiga  o‘z  vaqtida  qaytarib  berish;

-  a g a r  ijaraga  topshirilgan  m ol-m ulkdagi  kam chiliklar  ijaraga 

o lu v c h i  to m o n id a n   m o l- m u lk d a n   f o y d a la n is h   v a  u n i  s a q la s h  

qoidalarining  buzilishi  natijasida  vujudga  kelgan  bo‘lsa,  ijaraga  oluvchi 

ija ra g a   b e ru v c h ig a   m o l-m u lk n i  t a ’m irlash  v a  tra n s p o rtd a   tash ish  

xarajatlarin i  to‘lash  va  boshqalar.

Ijaraga  oluvchi  o'ziga  topshirilgan  m ol-mulkni  ikkilamchi  ijaraga 

berishga,  ijaraga  oluvchi  p ro k at  shartnom asi  bo'yicha  o'z  huquq  va 

m ajburiyatlarini  boshqa  shaxsga  o'tkazishiga,  bu  mol-mulkning  bepul 

foydalanish  uchun  berib  qo'yilishiga,  ijaraga  oluvchining  huquqlarini 

garovga  qo'yishga  va  ulam i  xo'jalik  shirkatlari  va  jamiyatlarining  ustav 

fondiga  (kapitaliga)  hissa  tariqasida,  ishlab  chiqarish  kooperativlariga  pay 

badallari  tariqasida  qo'shishga  haqli  emas  (FKning  563-moddasi  2-qismi).

S h a rtn o m a g a   m uvofiq,  fu q a ro   ashyoni  olishi  u c h u n   p ro k atg a 

b eruvchiga  o'zining  pasportini  yoki  pasport  o'rniga  o'tadigan  boshqa 

hujjatlarini,  agar  shunday  hujjatni  ijarachi  talab  etsa,  faqat  ko'rsatishi 

m umkin.

A vtom ashina,  m ototsikl  yoki  moped  prokatga  olinganida,  fuqaro 

bu  texnikani  boshqara  olish  huquqi  borligi  to'g'risidagi  guvohnomasini 

ham   ko'rsatishi  lozim.