Toshkent davlat yuridik instituti fuqarolik huquqi

1 Узбекистан Республикаси Молиявий конунлари. 2002 йил № 7 сон.

---

boshqa axborot manbalaridan erkin foydalanish imkoniyatini ta’minlashga 
majburdir;
- Qonun hujjatlariga muvofiq boshqa majburiyatlar.
“O'zbekiston Respublikasi markaziy banki boshqaruvining 2002-yil 
14-sentabrdagi 21-a/2-sonli qarori bilan tasdiqlangan “Kredit uyushmalari 
tomonidan moliyaviy operatsiyalami o'tkazish qoidalari” O'zbekiston 
Respublikasining "Kredit uyushmalari to'g‘risida"gi Qonuniga muvofiq 
ishlab chiqilgan va kredit uyushmalari uchun kapitalni shakllantirish, 
kreditlash, kredit va depozit shakllardagi pul mablag'larini jalb qilish 
bilan bog'liq bo'lgan moliyaviy operatsiyalami o'tkazish, shuningdek 
kredit uyushmasi faoliyati natijasida yuzaga keluvchi tavakkalchiliklami 
minimallashtirish maqsadida erkin pul vositalarini investitsiyalash bo'yicha 
majburiy qoidalami belgilaydi.
Kredit uyushmalari faqat o'z a’zolariga kredit berish huquqiga 
egadir.
Ssuda schyotini ochish orqali kreditlarni berish kredit uyushmasi 
tomonidan ishlab chiqilgan va tasdiqlangan kredit siyosatiga muvofiq 
muddatlilik, qaytarish va to'lovlilik prinsiplari bo'yicha shartnoma asosida 
amalga oshiriladi.
Kredit siyosati to'g'risidagi Nizom kreditlash muddatlarini va shartlarini 
belgilashni, kreditlash limitlarini, ta’minlashning qulay shakllarini, 
shuningdek berilgan kreditlar bo'yicha o'xshash monitoringlami o'matish 
bo'yicha talablarni o'z ichiga olishi kerak.
Bitta qarz oluvchiga yoki bir-biri bilan o'zaro bog'liq qarz oluvchilar 
guruhiga beriladigan kredit miqdori kredit uyushmasi kapitalining 25 
foizidan oshib ketmasligi kerak.
Kreditlar mulkiy ta’minlangan, shuningdek ta’minlanmagan (o'zaro 
ishonchli) bo'lishi mumkin.
To'lov to'lanmagan hollarda kredit uyushmasining kredit shartnomasida 
to'lanishi lozim bo'lgan summani kredit uyushmasining a’zosiga tegishli 
bo'lgan pay badali yoki depozitdan, shuningdek ularga pay badali bo'yicha 
beriladigan dividendlardan va depozit bo'yicha to'lanadigan foizlardan undirib 
olish huquqi qayd etilgan bo'lishi kerak.
Bitta qarz oluvchiga ishonchga asosan berilgan kreditning maksimal 
hajmi kredit uyushmasi kapitalining 10 foizidan ortiq bo'lmasligi kerak.
Quyidagi hollarda kredit uyushmasidan qarz oluvchilar "bir-biri 
bilan o'zaro bog'liq qarz oluvchilar guruhi" deb tan olinadi:
- qarz oluvchilardan biri rasmiy kelishuv yoki har qanday boshqa 
usul asosida boshqa qarz oluvchining faoliyatiga rahbarlik qilish 
imkoniyatiga ega bo'lsa;

---

- ikkita yoki undan ko‘p qarz oluvchilar rasmiy kelishuv yoki har 
qanday boshqa usul asosida bitta shaxs rahbarligida bo'lsalar (ushbu 
shaxs kredit uyushmasidan qarz oluvchi bo'lmagan taqdirda ham);
- ikkita yoki uchdan ko'p qarz oluvchilar taxmin qilingan kredit 
to'lanadigan manba ushbu qarz oluvchilaming hammasiga bir xil bo'lgan 
taqdirda, birgalikda faoliyat ko'rsatishda ishtirok etish uchun kredit 
uyushmasidan olingan kreditlardan foydalanganda.
Kredit uyushmasi kredit qo'mitasi kengashi, taftish komissiyasi 
a’zolari va kredit uyushmasi xodimlari bilan, shuningdek ularnichg yaqin 
qarindoshlari bilan, qachonki ushbu bitimlar kredit uyushmasining boshqa 
a’zolariga nisbatan qulay sharoitlarda tuzilgan bo'lsa, bunday bitimlaming 
tuzilishiga yo'l qo'ymasligi kerak.
Taraflarning huquq va burchlarL 
Kr edit shartnomasi tuzilgandan boshlab 
taraflarning huquq va burchlari vujudga keladi. Taraflarning shartnoma 
ijrosidan voz kechishiga Fuqarolik Kodeksining 745-moddasida belgilab 
qo'yilgan asoslar bo'yicha yo'l qo'yiladi. Kreditor- qarz oluvchini to'lovga 
qobiliyatsiz deb hisoblasa, qarz oluvchi kreditni ta’minlash majburiyatlarini 
bajarmasa, shartnomada nazarda tutilgan kreditdan aniq maqsadda 
foydalanish majburiyatini buzsa, shuningdek shartnomada nazarda tutilgan 
boshqa hollarda qarz oluvchiga kredit shartnomasida nazarda tutilgan 
kreditni berishdan butunlay yoki qisman bosh tortishga haqli.
Bizga m a’ lumki, am aliyotda ushbu m unosabat subyektlari 
shartnomada belgilangan majburiyatlarni bir tomonlama bajarmaslik 
hollari juda ko'p uchrab turadi.
Ushbu holatlami tartibga solish yuzasidan O'zbekiston Respublikasi 
Prezidentining “Xo'jalik yurituvchi subyektlarga bank xizmatini tartibga 
solish yuzasidan qo'shimcha chora-tadbirlar to'g'risida” 1gi, “ Xo'jalik 
y u ritu v ch i su byektlarn in g iq tiso d iy n och orlig i va shartnom a 
majburiyatlarining bajarilishi uchun mansabdor shaxslarning javobgarligini