Toshkent davlat yuridik instituti fuqarolik huquqi

2-§. M aishiy pudrat shartn om asi
1. 
M aishiy pudrat sh a rtn om a si tu sh u n ch a si
va huq u q iy b elgilari
M aishiy p u d ra t shartnom asi eng ko ‘p qo'llaniladigan om m aviy 
s h a rtn o m a la rd a n biri hisoblanadi. F K n ing 6 56-m o d d asig a asosan 
tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirayotgan pudratchi m aishiy p udrat 
shartnomasi bo'yicha buyurtm achi - fuqaroning topshirig'i bilan uning 
maishiy yoxud boshqa shaxsiy ehtiyojlarini qondirishga qaratilgan m a’lum 
ishlarni bajarish m ajburiyatini, buyurtm achi esa ishni qabul qilish va 
haqini to'lash m ajburiyatini oladigan shartnom a hisoblanadi.
Bu shartnom aning o'ziga xos tomonlari shartnom a subyektlari va 
predm etida ko'rinadi.
M aishiy p u d ra t shartnom asi bo'yicha b uyurtm achi faq a t fuqaro 
hisoblanadi. Boshqa pudrat shartnomasida bunday buyurtm achining “faqat 
fuqaro bo'lishlik” tushunchasi m avjud emas. Maishiy p u d rat shartnom asi 
buyurtm achisi - fuqaro O'zbekiston Respublikasining “Iste’molchilarning 
huquqlarini him oya qilish to 'g 'risid a ”gi qonuniga asosan iste ’molchi 
maqomiga ega bo'ladi hamda unda belgilangan huquqlardan foydalanadi.
Shuningdek, shartnomaning ikkinchi taraflari bo'lgan pudratchi esa 
alb atta tadbirkorlik faoliyatini am alga oshirish huquqiga ega bo'lgan 
shaxs ya’ni tadbirkorlik subyekti bo'lishligi lozim. Maishiy p u d rat bo'yicha 
bajariladigan ish albatta tadbirkorlik faoliyati natijasi hisoblanadi.
Tadbirkorlik faoliyati - tadbirkorlik faoliyati subyektlari tomonidan 
qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladigan, tavakkal qilib va o'z 
mulkiy javobgarligi ostida daromad (foyda) olishga qaratilgan tashabbuskor 
faoliyat hisoblanib, uning subyektlari “Tadbirkorlik faoliyati erkinligining 
k afolatlari to 'g 'ris id a ”gi q onunning 4 -m oddasida belgilangan. Unga 
m uvofiq, tadbirk o rlik faoliyati su b y ek tlari (tadbirkorlik su byektlari) 
belgilangan tartib d a ro'yxatdan o'tgan ham da tadbirkorlik faoliyatini 
amalga oshirayotgan yuridik va jismoniy shaxslardir.
Davlat hokimiyati va boshqaruv organlari (qonun hujjatlarida nazarda 
tu tilg a n h o llar b u n d a n m u stasn o ), u la rn in g m a n s a b d o r sh a x sla ri,

---

shuningdek tadbirkorlik faoliyati bilan shug'ullanishi qonun hujjatlarida 
m an etilgan boshqa shaxslar tadbirkorlik faoliyatining subyektlari bo'lishi 
m um kin emas.
P udratchi - tadbirkorlik subyektining yakka tadbirkorlik faoliyati 
bilan shug‘ullanadimi yoki yuridik shaxs maqomini olgan holda bu faoliyat 
bilan sh u g 'illan ad im i b u aham iyatsiz. B u nd an ta s h q a ri a g a r t a ’sis 
h u jja tla rid a tadbirkorlik faoliyati bilan shug'ullanish vakolati bo'lsa 
n o tijo r a t y u r id ik s h a x s la r h a m p u d r a tc h i b o 'lis h la r i m u m k in . 
M .X.Rustam boevning fikricha tijoratchi bo'lm agan tashkilot o'zining 
ustavda belgilangan m aqsadlariga mos keladigan doiralarda tadbirkorlik 
faoliyati bilan shug'ullanishi m umkin, biroq, bu tadbirkorlik faoliyati:
A) h a r doim ustav faoliyatiga qo'shimcha bo'lishi, hech vaqt asosiy 
faoliyatga aralashmasligi lozim;
B) tadbirkorlik natijasida olingan foyda, darom adlar h a r doim ustavda 
nazarda tu tilg an m aqsadlarga sarf qilinishi sh a rt, m uassislar, a ’zolar 
o'rtasida taqsim lanm aydi1.
Shartnom aning ikkinchi bir o'ziga xos xususiyati uning predm eti 
bo'lib sh a rtn o m a fa q a t m aish iy yoxud boshqa shaxsiy ehtiyojlarini 
qondirishga qaratilgan m a’lum ishlarni bajarish uchun tuziladi. Masalan, 
texnikani tuzatish, kiyim tikish yoki ta ’mirlash va boshqalar. Shartnom a 
tuzishdan m aqsad maishiy ehtiyojlarni qondirish bo'lganligi uchun ham
u “maishiy p udrat shartnom asi” nomini olgan va alohida bir tu r sifatida 
p u d rat shartnom asidan ajralib chiqqan
A gar qonun hujjatlari yoxud shartnomada, shu jum ladan buyurtm achi 
qo'shilgan form ulyarlar yoki boshqa standart shakllarning shartlarida 
boshqacha tartib nazarda tutilm agan bo'lsa, pudratchi buyurtm achiga patta 
yoki buyurtm a qabul qilinganligini tasdiqlaydigan boshqa hujjatni bergan 
paytdan boshlab maishiy p udrat shartnomasi tuzilgan hisoblanadi. Mazkur 
hujjatlarning buyurtm achida bo'lmasligi, uni maishiy pudrat shartnomasi 
tuzilganligini yoki uning shartlarini tasdiqlovchi guvohlar ko'rsatmalarini 
vaj qilib keltirish huquqidan m ahrum qilmaydi.
Maishiy pudrat shartnomasining huquqiy belgilari quyidagilami tashkil 
etadi:
S h artn o m a ikki tam onlam a shartnom a, h aq evaziga tuziladigan 
konsessual shartnom a hisoblanadi.