Toshkent davlat universiteti falsafa fakulteti sotsiologiya bo

Maqsadli-oqilona harakat
— sub'ekt tomonidan o‗z maqsadini aniq 
anglaganligini, oqilona vositalar tanlaganini taqozo etadi. Ammo, konkret 
inson harakati maqsadli-oqilona harakatga qisman yaqinlashishi mumkin, 
lekin aynan mos kelmaydi. Maqsadli-oqilona harakat o‗ziga xos harakat 
modeli rolini o‘ynaydi, uning yordamida harakatlardagi chetga og‗ishlarni 
aniqlash mumkin. Bu esa harakat qilayotgan sub'ektning haqiqiy 

---

68 
motivlarini tushunish imkonini beradi. 
 
Qadriyatli
-
oqilona harakat -
etik, estetik, diniy va boshqa ma'lum 
xatti-harakat qadriyatlariga bo‗lgan ishonchga asoslangan ijtimoiy 
harakatdir. Qadriyatli-oqilona harakat doimo ma'lum bir bajarilishi burch 
hisoblangan talablarga bo‗ysunadi. Ma'lum bir qadriyatni anglash bilan 
bog‗liq bo‗lgan bu harakat o‗zining ma'lum bir tartibliligi tufayli rejali, 
oqilona xususiyatga ega bo‗ladi. Qadriyatli-ratsional harakatda odam 
.tashqi dunyodagina emas, balki o‗zining sub'ektiv qadriyatlariga ham mos 
ravishda vosityalar tanlaydi, bu qadriyatlar harakatni tezlashtirishi va 
aksincha, susaytirib qo‗yishi mumkin.