Toshkent davlat transport

TOSHKENT DAVLAT TRANSPORT

UNIVERSITETI

175-18 guruh talabasi Jumayev Husanning
YO’L SERVSI FANIDAN

MUSTAQIL

ISHI

TOSHKENT 2021

HARAKATGA XIZMAT KO’RSATISHNING TURLARI VA MUDDATLARI.

REJA:

1. 
   Yo'llarni obodonlashtirish va bezash.
   

2. 
   Ma'lumot beruvchi yo'l belgilarini joylashtirish.
   

3. 
   Marshrut yo‘nalishida to‘xtab turish joylarini rejalashtirish.
   

4. 
   Harakat oqimi va yo'lovchilarga xizmat ko'rsatish.
   

5. 
   AYoQSH.
   

6. 
   Avtobus bekatlari, avtobus bekatlarida qisqa dam olish, ovqatlanish joylarini rejalashtirish.
   

Yo'llarni obodonlashtirish va bezash

Avtomobilning harakat qilish tartibi va xavfsizligi ko‘p jihatdan haydovchi yo‘lni qanday qabul qilishiga, ya’ni «ko‘rish muhiti» qandayligiga bog‘liq bo‘ladi.

Shahar tashqarisidagi umumiy foydalanadigan yo‘l uzunligini eniga qaraganda cheksiz uzun desak bo‘ladi. Lekin yo‘lning hammasini bir vaqtning o‘zida ko‘z bilan to‘liq idrok qilib bo‘lmaydi. Shuning uchun yo‘l haqidagi yaxlit tasavvur harakat vaqtidagi ta’surotlarning ketma-ketligidan hosil bo‘ladi. Shunday bo‘lgani uchun (avtomobil harakat qilgandagi) qarash nuqtasi o‘tishi omillari bilan uning harakat tezligini ham hisobga olish kerak bo‘ladi. Sababi aynan shu xususiyat yo‘lning me’morchilik loyiha ob’ekti sifatida yuqori malaka bilan qaralishini qiyinlashtirgan bo‘lishi mumkin.

Idrok qanday bo‘lishiga ko‘p jihatdan harakat tezligi ta’sir qiladi, sababi makondagi bo‘lingan manzara qismlari ular o‘rtasidagi yo‘lni bosib o‘tish uchun zarur bo‘ladigan vaqt bilan bo‘lingan deb qabul qilinadi.Ya’ni, idrok bir tomondan avtomobil harakati tezligiga, boshqa tomondan esa manzara elementlari kattaligiga bog‘liq bo‘ladi.

Avtomobil yo‘llari arxitekturasiikkita maqsadga xizmat qilishi kerak: butun yo‘l bo‘ylab yo‘l yoqasidagi manzara bilan uyg‘un bo‘ladigan yaxlit me’morchilik ansamblini yaratish; harakat xavfsiz va qulay bo‘lishini ta’minlash.

Yo‘l me’morlik loyihasini tuzish ikkita miqyosda boradi: birinchidan trassa belgilanganda uning atrof manzaradagi asosiy, yirik elementlar bilan uyg‘un bo‘lishi hisobga olinadi, ikkinchidan esa alohida yo‘l uchastkalarining batafsil loyihasi yo‘l o‘sha qismidagi muhit bilan bog‘lanib tuziladi. Ikkinchi vazifabirinchisidan oson emas, sababi uni hal qilish uchun bir-birini istisno qiladigan ikkita usul ishlatiladi –ya’ni yo‘l atrofdagi binolar, yashil muhitga mos qilinadi yoki mavjud yoki loyihasi tuzilayotgan avtomobil yo‘li qanday bo‘lishiga qarab binolar quriladi, yo‘l ko‘kalamzorlashtiriladi va bezatiladi.

Yo‘l arxitekturasidagi maqsad uning quyidagi asosiy qismlarini hosil qildi:

yo‘lning arxitektura kompozitsiyasini tuzish;

makondayo‘l o‘tkazish;

yo‘lni manzaraga uyg‘un qilish qoida va usullarining bir qismi sifatida manzara loyihasini tuzish;

avtomobilni haydash xavfsiz va qulay bo‘lishi uchun arxitektura ob’ekti kompleksining bir qismi sifatida nigoh qaratiladigan (ba’zan «optik trassalash» ham deyiladi) ob’ektlarni barpo qilish;

insonlar va avtomobillarga xizmat qilish tadbirlarining bir qismi sifatida yo‘lni obodonlashtirish va bezash.

Har bitta arxitektura ob’ekti, shu jumladan, avtomobil yo‘lidagi har bitta arxitektura ob’ekti ikkita vazifani – g‘oyaviy badiiy va hayotiy-amaliy vazifani bajarishi kerak.

Yo‘l arxitekturasi masalasida ko‘proq makonda yo‘l o‘tkazish ya’ni «atrof manzarani hisobga olib yo‘lning makonda ravon bo‘lishini ta’minlash» usullari ko‘proq ma’lum. To‘g‘ri chiziq uzunligining chegarasi, uning ko‘rinarli bo‘lish bilan bog‘liqligi belgilangan, egri chiziqlar radiusi me’yorlab qo‘yilgan, rejadagi burilish burchaklari va yo‘lning uzun qismi o‘rtacha egriligi darajasi ham belgilab qo‘yilgan.

Kompozitsiya deganda hamma elementlari bir-biriga bog‘langan va uyg‘un birlikni tashkil etadigan yaxlit asarni hosil qilish tushuniladi. Kompozitsiyaning asosiob’ektning vazifasi va konstruksiyasiga mos hajm va borliqdagi tuzilishi bilan tektonikasidan iborat bo‘ladi.

Гурухли экишга мисоллар:

а, б, в – ҳар хил турдаги олди бутали гуруҳ; г – дарахтлардан иборат бўлган бир турдаги мустақил гуруҳ; д – шунга ўҳшаш гуруҳ; е, ж – тўрт дарахтдан иборат бўлган гуруҳ (мустақил гуруҳга ўҳшаш); з – бутали гуруҳ.

Asosiy kompozitsiyaning vositalari miqyos, ohang, kontrast, nozik farq, simmetriya va asimmetriya kompozitsiyaning o‘lchamga muvofiq va uyg‘un bo‘lishini ta’minlaydi.

Miqyos – yo‘l barcha ko‘rinishlarining yo‘l bo‘yidagi manzaraga muvofiq bo‘lishi, avtomobil o‘lchamining yo‘l elementlariga, insonning esa «kichik» arxitektura ko‘rinishlari elementlariga muvofiq bo‘lishini bildiradi.

Shaklning uchta asosiy holati bo‘lishi mumkin: uchta koordinata uzunligining nisbatan teng bo‘lishi bilan xususiyatlanadigan hajmiy ko‘rinish; bitta o‘lchami ikkita boshqasiga bo‘ysunadigan yassilik ko‘rinishi; o‘lchamlardan biri katta bo‘ladigan chiziqli ko‘rinish.

Yo‘lda yuradiganlar uchun yo‘l qoplamasi yassi ko‘ringani bilan yo‘l chiziqli ko‘rinish hisoblanadi. Unda yana xizmat ko‘rsatadigan binolar, xizmat ko‘rsatish tizimi imoratlari yoki kesishgan yo‘ldani baland ko‘tarilgan joylar shaklidagi hajmiy ko‘rinishlar ham bo‘ladi.