Toshkent davlat transport universiteti r. M. Xudayqulov, B. D. Salimova, X. D. Abdullayev avtomobil yo

IV BOB. JOYNING RAQAMLI MODELI (JRM) TURLARI VA ULARNI TUZISH

1. 
   Joyning raqamli modelining asosiy turlari.
   

Avtomobil yo‘llarini avtomatlashgan loyihalashda joy to‘g‘risidagi asosiy axborotlar manbai bo‘lib joyning raqamli modeli xizmat qiladi. Ularni ishlab chiqish va keyinchalik yo‘llarni loyihalashda qo‘llash odatdagi texnologiya bo‘yicha stereomodellardan va topografik rejalardan foydalanib zaruriy ma’lumotlarni olishga nisbatan solishtirganda o‘n barobar kam sarf xarajat va mexnat talab qiladi.

Joyning raqamli modeli tashkiliy qismlari quyidagilar hisoblanadi:
-joy relefi raqamli modeli, vaziyat raqamli modeli, joyning geologik va gidrogeologik raqamli modeli, joyda ekologik o‘lchamlarni taqsimlash raqamli modeli va boshqalar. Joyning raqamli modeli tartibli ravishda, tartibsiz ravishda va statistik bo‘lishi mumkin.
Kredo kompleks dasturida (CREDO-TER) relef raqamli modeli (RRM), vaziyat (VRM) va geologik raqamli modellar (GRM) ishlatiladi. RRM no‘qtalar, tuzilish chiziqlari va relef konturi (tashqi kurinishi) asosida shakllanadi. Bunda uchburchaklardan tashkil topgan tarmoq tuziladi, buni yordamida rejadagi ma’lum koordinatalar bilan no‘qtalar balandlik belgisi hisoblanishi mumkin, belgilangan yunalish bo‘yicha yer uski yuzasi qirqimi tuzilishi mumkin, gorizantallar yordamida relefni aks ettirish va yon qiyaliklar shartli tasviri aks ettirilishi mumkin.
Bunda qaysiki uch no‘qtasi ma’lum koordinatlar X, U, Z hisoblangan har qaysi uchburchak ichki yuzasi yoki kesishayotgan tuzilish chiziqlari orasidagi yuza tekislik hosil qiladi deb faraz qilinadi. Bu tekislik tenglamasi matritsa shaklida qo‘yidagi kurinishda bo‘ladi:

Matritsani qaytadan qurish natijasida Z balandlik belgisini aniqlash uchun rejadagi uning X va Y koordinatalari orqali bog‘liqlik xosil qilamiz:
Z = AX + BY + C
Joy vaziyati raqamli modeli ob’ektlar yig‘indisidan tashkil topadi. JVR modeli holati va o‘lchamlari no‘qtalarda berilgan bo‘ladi, kurinishi esa shartli belgilar, konturlar, chiziqlar yordamida aks ettiriladi. JVRM qurilish turi va xarakteri bo‘yicha maydonli, chiziqli va no‘qta-no‘qtali ob’ektlardan iborat bo‘ladi.