Tошкент давлат транспорт университети автомобиль йўллари муҳандислиги факультети “ШАҲар йўллари ва кўчалари” кафедраси

Yo‘l yoqasidagi to‘xtash maydonchalari

Dam olish maydonchalari

Manzarani tomosha qilish maydonchalari

Ma’lumot olish uchun yo‘l chizmasi ko‘rsatilgan maydonchalar

Tomosha qiladigan estakadali alohida joylashgan maydonchalar

Maqsadiga, jihozlanishiga qarab maydonchalar:

Maqsadiga ko’ra:

Yo‘lning harakat bo‘ladigan qismiga nisbatan bir yoki ikki tomonli.

Transport vositalari alohida kiradigan va chiqadigan yo‘lli;

O‘tiladigan;

Berk yo‘lli, kirish va chiqish yo‘llari birlashgan;

Harakat tartibiga qarab qisqa muddatga mo‘ljallangan maydonchalar quyidagi turlarga bo‘linadi:

Foydalanish muddatiga qarab;

Qisqa vaqt to‘xtaladigan;

Qisqa vaqt dam olishga mo‘ljallangan;

Qisqa vaqt mashina qo‘yiladigan (kutishga mo‘ljallangan) joylar.

Qisqa vaqt to‘xtaladigan maydonchalar –yengil va yuk avtomobillari harakat vaqtida (yo‘lovchilar va haydovchilar chigallarini yozish uchun) bir oz to‘xtashiga mo‘ljallangan eng kam uskunalar bilan jihozlangan avtomobil yo‘lining muhandislik jihozlangan qismi hisoblanadi.

Bunday maydonchalarda haydovchilar va yo‘lovchilarning minimal ehtiyojlarini qanoatlantiradigan jihozlar bo‘lishi kerak.

Avtomobil qisqa vaqt qo‘yiladigan maydonchalar – avtomobil yo‘li yoqasidagi, haydovchi va yo‘lovchilar avtomashinani qisqa vaqt qo‘yishi uchun mo‘ljallangan muhandislik sahni hisoblanadi. Bunday maydonchalarga manzara tomosha qilinadigan joylar, ma’lumot olish chizmalari oldidagi maydonchalar, DAN postlari kirishi mumkin.

Qisqa dam olish joylari to‘xtashdan maqsad, harakat jadalligi, yo‘l yoqasida bo‘sh joyning borligiga qarab belgilanadi va obodonlashtiriladi.

Aholi punktlaridan tashqaridagi qisqa dam olish va kutish maydonchalari qatnov qismidan ko‘rinib turadigan masofada, ya’ni I va II toifa yo‘llarda yo‘ldan 25 m narida, IV va V toifa yo‘llarda esa yo‘ldan 15 m narida joylashgan bo‘ladi. Dam olish maydonchasiga tushadigan yo‘l bilan yo‘l qatnov qismining cheti orasidagi burchak avtomobil harakat traektoriyasini ohista o‘zgartirish imkonini berishi kerak. 25–30 ° darajadagi burchak eng optimal hisoblanadi. Yengil avtomobillarga mo‘ljallangan maydonchalarga kelish yo‘llaridagi egilish radiusi 10 m gacha kamaytirilishi mumkin.

Qisqa dam olish joylari to‘xtashdan maqsad, harakat jadalligi, yo‘l yoqasida bo‘sh joyning borligiga qarab belgilanadi va obodonlashtiriladi.

Maydoncha yo‘ldan chetda joylashadigan bo‘lsa, qishloq xo‘jaligi uchun zarur bo‘lmagan yer ajratilib, bunday maydonchalarga boradigan yo‘t o‘tkaziladi. Yer ajratish QMQ 2.10.09–97 «Avtomobil yo‘llari uchun yer ajratish me’yorlari»ga asoslanib bajariladi. Ajratiladigan yerning sahni loyihada, hisob-kitoblarga asoslanib ko‘rsatiladi. Dam olish maydonchasi o‘rmonda joylashtiriladigan bo‘lsa imkoni boricha daraxtlarni saqlab qolish kerak. Daraxt kam kesilishi va belgilangan tartibda kelishilgan bo‘lishi kerak.

Dam olish maydonchasi, qoidaga ko‘ra, yer polotnosining chetida joylashadi. Maydonchalar yo‘lning harakat qismidan kamida 2,7 m va ko‘pi bilan 150 m chetda bo‘lishi kerak.

Qisqa dam olish maydonchalarining joylashishi va o‘lchami 1 soatda yo‘lning shu qismidan qancha avtomobil o‘tishi hisoblanib asoslanadi. Ko‘p avtomobillarning o‘rtacha tezligi odatda 0,8υr bo‘ladi, bu o‘rinda υ r km/soatda hisoblangan harakat tezligini bildiradi. Shu uchastkadagi dam olish maydonchasidagi joylar soni undan foydalanadigan avtomobillar soniga tenglashtiriladi:

bu o‘rinda χsr – qisqa dam olish joylari o‘rtasidagi o‘rtacha oraliq, km;

q – dam olish maydonchasidagi o‘rtacha joylar soni;

ye – dam olish maydonchalaridan foydalanadigan avtomobillar ulushi;

t – qo‘yish joyidagi avtomobillarning almashinish koeffitsienti (i=l/b);

Nch- bir soatdagi harakat jadalligi, avt./soat.

Shundan dam olish maydonchasi qo‘yish joylarida avtomobillar uchun mo‘ljallangan joylarning umumiy soni chiqariladi: