Toshkent davlat texnika universiteti olmaliq filiali

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAHSUS TA’LIM VAZIRLIGI
ISLOM KARIMOV NOMIDAGI
TOSHKENT DAVLAT TEXNIKA UNIVERSITETI
OLMALIQ FILIALI
“Kimyoviy texnologiya” kafedrasi
Noorganik moddalar kimyoviy texnologiyasi fanidan
MUSTAQIL ISH
Bajardi: 11-18 a KT guruh talabasi Z.Аbdimanapova
Qabul qidi: Mamatkulov N.
2021 yil.
Xabar
Kalsinirlangan soda ishlab chiqarish.
 
REJA:

• Kalsinirlangan soda olishning sintetik usullari
• Ammiakli usulda kalsinirlangan soda olish
• Solve usulida soda ishlab chiqarishning prinsipial sxemasi

Kalsinirlangan soda olishning sintetik usullari
Sanoat miqyosida soda olish usuli fransuz vrachi va kimyogari Leblan tomonidan 1791 yilda taklif etilgan. Bu usul bo‘yicha qattiq osh tuzi va sulfat kislotadan olingan natriy sulfat, ohaktosh va ko‘mirni aylanuvchi pechlarda 950-10000C haroratda suyuqlantirish orqali sodali suyuqlanma hosil qilish bilan soda ishlab chiqarilgan:
Na2SO4 + C + CaCO3 = Na2CO3 + CaS + 2CO2
Sodali suyuqlanma sovutilgandan so‘ng maydalanadi va suvda eritiladi. Soda eritmasi erimaydigan cho‘kma (kalsiy sulfid) dan ajratiladi, tarkibidagi o‘yuvchi natriyni sodaga o‘tkazish uchun karbonat angidrid bilan ishlanadi va bug‘latiladi. Qattiq qizdirish va maydalashdan so‘ng tayyor mahsulotga aylanadi. Leblan usuli bo‘yicha olingan kalsinirlangan soda qimmat bo‘lishi bilan bir qatorda sifati past va jarayonlarda ishlatiladigan jihozlar hajmdor bo‘ladi. Sodaga bo‘lgan talab o‘sib borganligi sababli uni tejamkor usullarda ishlab chiqarishni taqazo etadi. 1830-yil Angliyada ammiakli usul taklif etiladi. Ammiakli usul bilan soda olish jarayonining jihozlanishini 1861-yilda belgiyalik kimyogar-muhandis Ernest Solve taklif etdi. Shu usuldagi birinchi zavod 1863-yilda Belgiyada, so‘ngra boshqa mamlakatlarda quriladi. Solve usulida zavodlarning qurilishi soda ishlab chiqarish sanoatining tez suratda rivojlanishiga olib keladi.
Ammiakli usul bilan kalsinatsiyalangan soda ishlab chiqarish texnologik bosqichlari qo‘yidagilardan iborat.
NaCl+NH3+CO2+H2O  NaHCO3+NH4Cl
Ushbu reaksiya 2 ta pog‘onada o‘tkaziladi. Birinchi pog‘onada absorbsiya va ikkinchi pog‘onada karbonizatsiya jarayonlari o‘tkaziladi. Karbonizatsiya jarayonida cho‘kmaga tushgan NaHCO3 filtratsiya usuli bilan ammoniy xlorid tuzidan ajratib olinadi va kalsinatsiyalangan soda olish uchun kalsinatsiya bo‘limiga yuboriladi
2NaHCO→ Na2CO3+CO2+H2 O
Parchalash temperaturasi 160-1800 S tashkil qiladi. Hosil bulgan uglerod oksid gazi karbonizatsiya bo‘limiga yuboriladi va bu erde asosiy jarayonlardan tashqari bir nechta yordamchi jarayonlar o‘tkaziladi.