Тошкент Давлат стоматология институти

Гемостаз тизимининг асосий компонентлари

• Томирлар девори
• Қон хужайралари ва плазманинг фермент тизимлари(қон ивитувчи, фибринолитик,калликреин-кинин)

Одам организмида қонни агрегат холатини бошқарувчи тизим (ҚАХБ)

• Бунга киради
• Марказий қон хосил қилувчи органлар- суяк кўмиги, жигар, талоқ.
• Морфологик звено- қон томир деворлари,қон хужайралари, семиз хужайралар.
• Махаллий бошқариш тизимлари- томирлар,юрак,ўпка, буйрак,хазм қилиш органларининг рефлексоген сохалари.
• Маказий регулятор- нерв тизимининг пўстлоқ, пўстлоқ ости тизимлари, ИСБ

ҚАХБ тизим қонни суюқ холатини сақлашни, қон томир девори шикастланганда тромб хосил қилишни ва қон томир ўзанини қайта тиклашни таъминлайди. ҚАХБ қуйидаги механизмларни ягона тизимга бирлаштиради: 1. гемостаз- қон томир, коагуляцион 2. фибринолиз – тромбни эритиб, қон томир ўзанини тиклайди. 3. қон ивишига қаршилик- қонни суюқ холатини таъминлайди.

Гемокоагуляция турлари:

• Томир – тромбоцитар гемостаз
• Коагуляцион гемостаз.

Нормада томирларда қон ивишига қаршилик қилади:

• Томирлар деворларини силлиқлиги
• Шаклли элементларни ва эндотелийни бир хил зарядга эгалиги
• Қон оқимини катта тезлиги
• Антикоагулянтлар мавжудлиги
• Эндотелий мономолекуляр фибрин қатлам билан қопланганлиги
• Эндотелийни тромб хосил бўлишига қаршилиги

Томирлар эндотелийси нормада тромб хосил бўлишига тўсқинлик қилади.

• Бунга сабаб уларни қуйидаги хоссалари:
• Қон оқимига тромбоцитлар агрегациясини ингибитори – простациклинни синтезлаб ажралиши
• Плазминогенни тўқима активаторини синтезланиши
• Қоннинг ивиш факторлари билан томирлар эндотелийси орасида контакт активациясига тўсқинлик қилиш
• Қон тўқима чегарасида эндотелийда гепарин – антитромбин III комплексини мустаҳкамлаш йўли билан

Томир тромбоцитар гемостазнинг фазалари:

• Томирларнинг рефлектор торайиши (бирламчи) қисқа муддатли
• БАМ (серотонин, адреналин, норадреналин, тромбоксан А2)ларнинг таъсири натижасида томирларнинг торайиши (иккиламчи) узоқ муддатли
• Тромбоцитлар адгезияси
• Тромбоцитлар агрегацияси
• Тромбоцитлардан тромбоцитар факторларни ажралиши
• Фибрин ипларини хосил бўлиши
• Тромбоцитар пробкани хосил бўлиши
• Тромбостенин таъсирида пробкани қисқариши ва тромбоцитар тромбни хосил бўлиши