Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti «tasdiqlayman»


  XX asr ikkinchi yarmidagi xalqaro munosabatlar



Download 0,59 Mb.
Pdf ko'rish
bet11/16
Sana31.12.2021
Hajmi0,59 Mb.
#253925
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   16
Bog'liq
07.00.05-тасдиқланган (1)

8.  XX asr ikkinchi yarmidagi xalqaro munosabatlar

"Sovuq urush" fenomenining vujudga kelishi. J. Kennanning "Uzoq telegrammalari" va 

V. Cherchillning Fultondagi nutqi. G‘arbning “sovuq urush”  strategiyasi va taktikasi. AQSh 

yadro  monopoliyasi va bipolyarlikni  shakllantirishda yadro  omilining roli.  Yaqin va 0 ‘rta 

Sharqda hamda Bolqonda SSSR va G‘arb o‘rtasida o‘zaro ishonchsizlikning ortishi. SSSRning 

Eron va Turkiyaga nisbatan siyosati. Eron inqirozi. Qora dengiz bo‘g‘ozlarida Turkiyaga sovet 

ultimatumi.  Gresiyadagi  fuqarolar urushi.  “Truman  doktrinasi”  (1947)  va  "Kommunizmni 

qamrab olish"  strategiyasi.

•  Ikkinchi  jahon  urushidan  keyingi  Germaniya  masalasi:  SSSR  va  G‘arb  davlatlari 

yondashuvlaridagi tafovutlar.  Germaniyani  bo‘lish  siyosati.  Berlin  inqirozi  (1948-1949) va 

uning  xalqaro  oqibatlari.  Germaniya  Federativ  Respublikasi  va  Germaniya  Demokratik 

Respublikasining tashkil topishi (1949): ikkala nemis davlatining huquqiy va siyosiy holati.

AQShning  G‘arbiy  Yevropa  davlatlari  bilan  aloqalari.  AQSh  va  G‘arbiy  Yevropa 

o‘rtasidagi kuchlar muvozanatining o‘zgarishi. "Evropeizm" va "Atlantizm". “Marshall rejasi”




v a   k o n s o l i d a t s i y a s i   " E r k i n   d u n y o " .   Y e v r o p a d a   s i y o s i y - h a r b i y   b l o k l a m i n g   t a s h k i l   c t i l i s h i :  

G ‘a r b i y   i t t i f o q   ( 1 9 4 8 )  v a   S h i m o l i y   A t l a n t i k a  s h a r t n o m a s i  t a s h k i l o t i   ( N A T O )   ( 1 9 4 9 ) .

" U z o q   S h a r q d a g i   S S S R   v a   s o b i q   i t t i f o q c h i l a r i   o 'r t a s i d a g i   z i d d i y a t l a m i n g   k u c h a y i s h i .  

X i t o y  f u q a r o l a r  u r u s h i d a g i  k o m m u n i s t i k  g 'a l a b a  v a  X i t o y  X a l q  R e s p u b l i k a s i n i n g  t a s h k i l  t o p i s h i  

( 1 9 4 9 ) .   T a y v a n   m u a m m o s i n i n g   p a y d o   b o 'l i s h i .   B i r i n c h i   H i n d i s t o n   u r u s h i .   S h a k l l a n i s h   s o v e t -  

x i t o y   i t t i f o q i   ( 1 9 5 0   y i l   1 4   f e v r a l d a g i   D o 's t l i k ,   i t t i f o q   v a   o 'z a r o   y o r d a m   s h a r t n o m a s i   v a   b o s h q a  

b i t i m l a r ) .   H a q i d a   s a v o l   K o r e y a d a  d a v l a t c h i l i k n i   t i k l a s h   v a   3 8 - p a r a l l e l n i n g  h a r   i k k i  t o m o n i d a g i  

i s h g 'o l   y e t u v c h i   h o k i m i y a t n i n g   a l o h i d a   h a r a k a t l a r i .   T a s h k i l o t   K o r e y a n i n g   s h i m o l i d a   v a  

j a n u b i d a  d u s h m a n l i k  r e j i m l a r i .   K o r e y a n i n g   B M T  t o 'g 'r i s i d a g i   v a  B M T  B o s h   a s s a m b l e y a s i n i n g  

K o r e y a   t o 'g 'r i s i d a g i   r e z o l y u s i y a s i d a   ( 1 9 4 7 ) ,   u n i n g   x a l q a r o   n a t i j a l a r .   K o r e y a d a g i   u r u s h   ( 1 9 5 0 -  

1 9 5 3 ) .  Y a p o n i y a   b i l a n   S a n - F r a n s i s k o   t i n c h l i k   s h a r t n o m a s i   v a   S S S R n i n g   u n d a n   v o z   k e c h i s h  

s a b a b l a r i   i m z o l a s h .   S a n - F r a n s i s k o   x a l q a r o   m u n o s a b a t l a r   t i z i m i n i n g   s h a k l l a n i s h i   ( 1 9 4 5 - 1 9 6 0 ) :  

A m e r i k a - Y a p o n i y a   s h a r t n o m a s i   x a v f s i z l i k   1 9 5 1   y i l ,   A Q S h - T a y v a n   s h a r t n o m a s i   " o 'z a r o  

m u d o f a a "   1 9 5 4   y i l   A Q S h n i n g   J a n u b i - S h a r q i y   O s i y o d a g i   s i y o s a t i   1 9 5 0   y i l l a m i n g   b i r i n c h i  

y a r m i :  A N Z U S  v a  S E A T O  n i n g  y a r a t i l i s h i .   A Q S h - Y a p o n i y a  s h a r t n o m a s i   " o 'z a r o  h a m k o r l i k  v a  

k a f o l a t l a r   X a v f s i z l i k   ” 1 9 6 0   y i l   S S S R   v a   Y a p o n i y a   o 'r t a s i d a g i   m u n o s a b a t l a m i   t a r t i b g a   s o l i s h  

m u a m m o l a r i   ( 1 9 5 6   y i l g i   S o v e t - Y a p o n i y a  d e k l a r a t s i y a s i ) .

A r a b   b i r l i g i   v a   a r a b l a r a r o   m u n o s a b a t l a r   k o n s e p s i y a s i .   X a l q a r o   m u n o s a b a t l a r   t i z i m i d a  

i s l o m   o m i l i .   A r a b   m a m l a k a t l a r i n i n g   o ‘m i   v a   r o l i   ( X X - a s m i n g   i k k i n c h i   y a r m i )   M u s t a q i l   a r a b  

d a v l a t l a r i n i n g   t a s h k i l   t o p i s h i .   R e s p u b l i k a l a r   v a   m o n a r x i y a l a r .   X a l q a r o   m u n o s a b a t l a r d a   Y a q i n  

S h a r q  d a v l a t l a r a r o  t a s h k i l o t l a r i .  A r a b  d a v l a t l a r i   l i g a s i  v a  u n i n g  f a o l i y a t i .   I s l o m   k o n f e r e n s i y a s i n i  

t a s h k i l   y e t i s h   v a   a r a b   d a v l a t l a r i n i n g   r o l i   ( 1 9 6 9 ) .   Y a q i n   S h a r q d a g i   n o d a v l a t   d i n i y   v a   s i y o s i y  

t a s h k i l o t l a r .   A r a b   d u n y o s i   v a   x a l q a r o   m o j a r o l a r .   Y a q i n   S h a r q d a g i   m o j a r o :   d i n a m i k a s i   v a  

i s t i q b o l i .   A r a b - I s r o i l   u r u s h i   ( 1 9 4 8   -   1 9 4 9   y y )   v a   u n i n g   x a l q a r o   j a r a y o n l a r g a   t a ’s i r i .  M i s r d a  

A n g l i y a - F r a n s i y a  - I s r o i l   a g r e s s i y a s i   ( 1 9 5 6  y i l   o k t y a b r  -  n o y a b r ) .   1 9 6 7  y i l   i y u n ,  1 9 7 3   y i l g i  u r u s h  

I n t i f a d a .   F a l a s t i n   m u a m m o s i   v a   Y a q i n   S h a r q d a   t i n c h l i k n i n g   o ‘r n a t i l i s h i .  

E r o n - I r o q   u r u s h i  

( 1 9 8 0   -  1 9 9 0 ) .  K u v a y t   i n q i r o z i   v a   F o r s   k o ‘r f a z i   u r u s h i   ( 1 9 9 0   -   1 9 9 1 ) .  I r o q n i n g   b o s i b   o l i n i s h i  

( 2 0 0 3   -  2 0 0 8 ) .   D u n y o   t a r t i b i n i n g   i s l o m i y   t u s h u n c h a s i .   I s l o m   d u n y o s i   i q t i s o d i y   t a r t i b o t i .   A r a b  

d u n y o s i d a  x a v f s i z l i k  m u a m m o s i .   I s l o m  o l a m i  t a r t i b o t i n i n g   g u m a n i t a r  j i h a t l a r i .  A r a b  d u n y o s i d a  

i n s o n   h u q u q l a r i .  

A r a b   y e t a k c h i l a r i   x a l q a r o  

m u n o s a b a t l a r d a .   A r a b l a r a r o   m u n o s a b a t l a r  

d i n a m i k a s i .   A r a b   d u n y o s i d a g i   i n t e g r a t s i y a  j a r a y o n l a r i :   K o ‘r f a z d a g i   A r a b   d a v l a t l a r i   h a m k o r l i k  

k e n g a s h i ,   A r a b   M a g 'r i b i   i t t i f o q i ,   A r a b   h a m k o r l i k   k e n g a s h i .   Z a m o n a v i y   a r a b   s h a r q i :   a r a b l a r a r o  

m u n o s a b a t l a r  d i n a m i k a s i .

K o r e y a   u r u s h i   ( 1 9 5 0   -  1 9 5 3 ) ,  Y a q i n   S h a r q   m u a m m o s i .   K a r i b   d e n g i z i   i n q i r o z i   v a  

b o s h q a l a r .   J a h o n   s o t s i a l i s t i k   t i z i m i n i   y a r a t i s h   m u a m m o l a r i :   u s h b u   t i z i m n i   t a s h k i l   y e t u v c h i  

d a v l a t l a m i n g   x a l q a r o   m u n o s a b a t l a r i d a g i   q i y i n c h i l i k l a r   v a   z i d d i y a t l a r .   Y a d r o   t a h d i d i n i n g  

k u c h a y i s h i   v a   k o l l e k t i v   x a v f s i z l i k   t i z i m i n i   y a r a t i s h g a   u r i n i s h l a r .   M u s t a m l a k a c h i l i k   t i z i m i n i n g  

q u l a s h i .   6 0 - y i l l a r d a g i   x a l q a r o   m u n o s a b a t l a r .  

1 9 5 7   - 1 9 6 0   y i l l a r d a   X i t o y   k o m m u n i s t i k  

r a h b a r i y a t i n i n g  t a s h q i   s i y o s a t i d a  a g r e s s i v l i k n i n g  

0

‘s i s h i .



D e k o l o n i z a t s i y a   j a r a y o n i d a  

B M T n i n g  

r o l i. 

X r o n o l o g i y a ,  

q i s q a c h a  

x r o n i k a  

v a  

d e k o l o n i z a t s i y a   b o s q i c h l a r i .   " U c h i n c h i   d u n y o "  



S h a r q   v a   G ‘a r b   r a q o b a t   m a y d o n i d i r ,  

n e o k o l o n i a l i z m   m u a m m o s i .   Q o 's h i l m a s l i k   h a r a k a t i .   Q u r o l s i z l a n i s h   v a   a t o m   q u r o l l a r i n i  

t a q i q l a s h .

7 0 - y i l l a r d a   x a l q a r o   m u n o s a b a t l a r   m u a m m o l a r i   v a   S o v e t   d a v l a t i n i n g   t a s h q i   s i y o s a t i .  

Q u r o l s i z l a n i s h   x a l q a r o   m u n o s a b a t l a r   s h a k l l a r i d a n   b i r i   s i f a t i d a :   m u a m m o l a r ,   z i d d i y a t l a r ,   y u t u q  

v a  


m u v a f f a q i y a t s i z l i k l a r ,  

n a t i j a l a r .  

7 0 - y i l l a r d a g i  

x a l q a r o  

m u n o s a b a t l a r i n i n g  

a s o s i y  

m u a m m o l a r i .   ( O S V - 1 ,   X e l s i n k i   u c h r a s h u v i ) .   Y e v r o p a d a   x a v f s i z l i k   v a   h a m k o r l i k   b o 'y i c h a  

Y e v r o p a   k e n g a s h i   f a o l i y a t i :   b o s q i c h l a r i ,   i s h t i r o k c h i l a r i   v a   a s o s i y   q a r o r l a r i .   7 0 - 8 0 - y i l l a r  

S o s h l a r i d a g i   x a l q a r o   m u n o s a b a t l a m i n g   k e s k i n l a s h u v i .   1 9 8 0 - y i l l a r d a g i  x a l q a r o   m u n o s a b a t l a r .

A m e r i k a n i n g  “ S a m o v i y   u r u s h l a r ”  D a s t u r i .   S o v u q   u r u s h n i n g  t u g a n s h i .   " S o t s i a l i z m   l a g e r i"  

v a   S S S R n i n g   q u l a s h i   n a t i j a s i d a   d u n y o d a   k u c h l a r   m u v o z a n a t i n i n g   t u b d a n   o ‘z g a r i s h i .   B i p o l y a r  

t i z i m  q u l a s h i n i n g  x u s u s i y a t l a r i .   X a l q a r o  m u n o s a b a t l a r  y a n g i  t i z i m i n i n g  x a r a k t e r l i  x u s u s i y a t l a r i .




" B i r   q u t b l i l i k "   v a   " K o ‘p   k u t b l i l i k " .   A s r   b o s h i d a g i   g l o b a l l a s h u v   j a r a y o n l a r i   v a   x a l q a r o  

m u n o s a b a t l a r .   X a l q a r o   x a v f s i z l i k n i n g   y a n g i   g l o b a l   m u a m m o l a r i .   S o v u q   u r u s h   d a v r i d a  

y a r a t i l g a n   x a l q a r o   i n s t i t u t l a m i n g   i n q i r o z i .   S o v u q   u r u s h   t u g a g a n i d a n   k e y i n   A Q S h n i n g  

d u n y o d a g i   m a v q e i .   1 9 9 0   -   2 0 0 3   y i l l a r d a   A Q S h   t a s h q i   s i y o s a t i :   m u a m m o l a r   v a   z i d d i y a t l a r .  

A Q S h   m i l l i y   x a v f s i z l i k n i n g   y a n g i   g l o b a l   v a   m i n t a q a v i y   t a h d i d l a r i .   G ‘a r b i y   Y e v r o p a d a g i  

i n t e g r a t s i y a   j a r a y o n l a r i .   Y e v r o p a   i n t e g r a t s i y a s i n i n g   t a s h q i   s i y o s i y   j i h a t l a r i .   Y e v r o p a n i n g  

x a v f s i z l i k   v a   m u d o f a a   s i y o s a t i .   Y e v r o p a   I t t i f o q i   v a   t r a n s a t l a n t i k   x a v f s i z l i k n i n g   a s o s i y  

m u a m m o l a r i .

O s i y o - T i n c h   o k e a n i   m i n t a q a s i n i n g  x a l q a r o  m u n o s a b a t l a r  s u b ’e k t i   s i f a t i d a g i  x u s u s i y a t l a r i .  

O T O n i n g   y e t a k c h i   d e r j a v a l a r i   ( Y a p o n i y a ,   X i t o y ) .   Y a p o n i y a   i q t i s o d i y   t u r g ‘u n l i g i n i n g   s a b a b  v a  

o q i b a t l a r i .   X i t o y   t a s h q i   s i y o s a t i n i n g   a s o s i y   m u a m m o l a r i .   A m e r i k a n i n g   m i n t a q a d a   m a v j u d l i g i .  

Y a q i n   S h a r q   m o j a r o s i  

v a   u n i   1 9 9 0 - 2 0 0 3   y i l l a r d a   h a l   q i l i s h g a   b o ‘l g a n   u r i n i s h l a r .   I r a q  

m u a m m o s i .   I s l o m   e k s t r e m i z m i   v a   x a l q a r o   t e r r o r i z m   o m i l i .   H i n d - P o k i s t o n   m o j a r o s i :   y a d r o  

o m i l i n i n g   r o l i .  H o z i r g i   b o s q i c h d a   L o t i n   A m e r i k a s i d a g i   i n t e g r a t s i y a   j a r a y o n l a r i .   1 9 9 1   y i l d a n  

k e y i n   0 ‘z b e k i s t o n   i c h k i   o ‘z g a r i s h l a m i n g  m o h i y a t i   v a  n a t i j a l a r i .   B i p o l y a r  t i z i m d a n   o ‘t i s h   d a v r i  

( y a n g i c h a  f i k r l a s h ,   q a y t a  q u r i s h ) .   U n i n g   d a s t l a b k i   b o s q i c h i   ( " b a x m a l   i n q i l o b i " ,   G e r m a n i y a n i n g  

b i r l a s h i s h i ,   B e r l i n   d e v o r i n i n g   q u l a s h i ) .   Y u g o s l a v i y a ,   I r o q d a g i   f o j e a l i   v o q e a l a r .   A m e r i k a  

u n i t e r a l i z m i n i n g   q a y t a  t i k l a n i s h i .

G l o b a l l a s h u v   a s o s l a r i   v a   b o s h   x u s u s i y a t l a r i .  

Y a n g i   i l m i y - t e x n i k   i n q i l o b .  

I l m - f a n n i n g  

y e t a k c h i   s o h a l a r i d a g i   y u t u q l a r .   A x b o r o t l a s h t i r i s h   i n q i l o b i .   D u n y o n i n g   k o m u n i k a t s i o n   b i r l i g i .  

G l o b a l l a s h u v n i n g   i q t i s o d i y   a s o s l a r i .   M u a m m o l a m i n g   g l o b a l   m i q y o s i   v a   u l a m i   h a l   q i l i s h n i n g  

c h e k l a n g a n   v o s i t a l a r i   v a   u s u l l a r i   o ‘r t a s i d a g i   z i d d i y a t l a r .   A t r o f   m u h i t   v a   u n i   b a r q a r o r  

r i v o j l a n i s h n i   t a ’m i n l a s h   m u a m m o l a r i .   D u n y o n i n g  о ‘z a r o   a l o q a d o r l i g i .

G l o b a l l a s h u v  

G ‘a r b  

m a h s u l o t i .  

S h a r q  

v a  

G ‘a r b  



o ‘r t a s i d a g i  

b i r i n c h l i k n i n g  

m u s t a h k a m l a n i s h i .  

I n s o n i y a t n i n g  

m a d a n i y  

t u r f a x i l l i g i .  

G l o b a l l a s h u v n i n g  

i n t e n s i v  

y o ‘n a l i s h l a r i .   G l o b a l l a s h u v   s a l b i y   v a  i j o b i y  j i h a t l a r i .   T r a n s m i l l i y   k o r p o r a t s i y a l a r  r o l i n i n g  o ‘s i b  

b o r i s h i .   G l o b a l l a s h u v  s h a r o i t i d a  m i l l a t l a r  m a v q e i .   J a h o n   s a h n a s i d a  o 'y i n   q o i d a l a r i n i   o ‘z g a r i s h i .  

D a v l a t l a r   o o ‘r t a s i d a g i   o 'z a r o   t a ’s i m i n g   k u c h a y i s h i .   I c h k i   v a   t a s h q i   s i y o s a t   o 'r t a s i d a g i  

t o 's i q l a m i n g  b e k o r  q i l i n i s h i .   G l o b a l l a s h u v n i n g  m a h a l l i y  o 'z i g a  x o s l i g i ,   u n i n g  k o 'p  o 'l c h a m l i g i .  

Z a m o n a v i y   d u n y o d a   i n t e g r a t s i y a   v a   d e z i n t e g r a t s i y a   j a r a y o n l a r i .   I n t e g r a t s i y a   j a r a y o n l a r i n i n g  

x u s u s i y a t l a r i .   D e m o k r a t l a s h t i r i s h   v a   a v t o r i t a r i z m .   G l o b a l l a s h u v   v a   m i l l i y   o 'z i g a   x o s l i k  

o 'r t a s i d a g i   z i d d i y a t l a r .   G l o b a l l a s h u v  v a  j a h o n   t a r a q q i y o t i n i   b o s h q a r i s h   m u a m m o l a r i .


Download 0,59 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   16




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish