Toshkent davlat sharqshunoslik instituti xorijiy mamlakatlar iqtisodi va mamlakatshunoslik

XULOSA……………………………………………………………………...67-69 

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI………………………70-74 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

- 4 - 

 

KIRISH 

Mavzuning  dolzarbligi. Davlat rivojlanishinig barcha tarixiy bosqichlarida 

tashqi  iqtisodiy  faoliyat  har  xil  darajalarda  umuman  xalq  xo’jaligida,  alohida 

regionlarda,  muassasa  va  tashkilotlarda  iqtisodiy  masalalarni  hal  qilishga  katta 

ta’sir  ko’rsatgan,  va  bu  soxada  iqtisodchilar  turli  izlanishlar  olib  borganlar.  Xalq 

xo’jaligi tizimining bir bo’lagi sifatida tashqi iqtisodiy faoliyat ichki xo’jalikning 

mukammalashishiga,  ishlab  chiqarish  kuchlarining  birlashishiga  va  rivojlanishiga  

ta’sir ko’rsatadi va ko’maklashadi. Hozirgi davrgacha birorta ham davlatga jahon 

iqtisodiy  tizimidan  bo’lak  ravishda  sog’lom  iqtisodiyot  muhitini  yaratish  qo’ldan 

kelmagan.  

Hozirgi jahon xo’jaligida iqtisodiyotning integratsiyalashuvi jarayoni yuz 

berayotgan zamonaviy sharoitda tashqi iqtisodiy aloqalarning rivojlanishi alohida 

rol o’ynaydi. Tashqi iqtisodiy aloqalarning rivojlanishi butun mamlakat uchun ham 

alohida olingan tashkilotlar uchun ham birdek muhimdir. “Jahon miqyosida 

globallashuv va raqobat tobora kuchayib borayotgan bugungi zamonda biz 

dunyoda yuz berayotgan tub o‘zgarishlar jarayonida egallab turgan o‘rnimizni 

xolisona va tanqidiy baholashimiz, tobora oshib borayotgan hayot talablariga javob 

berishimiz, kechayotgan davr bilan hamqadam bo‘lishimiz shart”

1

.  

Xalqaro  iqtisodiy  aloqalar  iqtisodiy  hayotning  eng  jadal  rivojlanayotgan 

sohalaridan  biridir.  Davlatlararo  iqtisodiy  aloqalar  ko’p  asrlik  tarixga  ega.  Yuz 

yillar  davomida  ular  ko’proq  tashqi  savdo  ko’rinishida  bo’lib  u  axolini  milliy 

iqtisodiyot  butkul  ta’minlay  olmaydigan  yoki  umuman  ishlab  chiqarmaydigan   

maxsulotlar  bilan  ta’minlash  masalalarini  hal  qilgan.  Evolyutsion  jarayon 

natijasida  tashqi  iqtisodiy  aloqalar  tashqi  savdoga  aylandi,  uning  natijasida  esa 

mukammal xalqaro iqtisodiy aloqalar yeg’ingisi – jahon xo’jaligiga aylandi. Unda 

ro’y berayotgan jarayonlar dunyodagi barcha mamlakatlar manfaatlariga ta’luqlidir. 

Tabiiyki,  barcha  mamlakatlar  birinchi  navbatda  o’z  manfaatlarini  ko’zlab,  o’z 

tashqi iqtisodiy faoliyatini boshqarishi zarur.  

                                                           

1

 I.A.Karimov Asosiy vazifamiz – Vatanimiz taraqqiyoti va xalqimiz farovonligini yanada 

yuksaltirishdir. O’zbekiston 2010 

---

- 5 - 

 

Xalqaro tajriba shuni tasdiqlaydiki, hatto sanoati rivojlangan mamlakatlarda 

ham tashqi iqtisodiy faoliyatni davlat tomonidan boshqarilib turilishi kerakligining 

ob’ektiv  zaruriyati  mavjud.  Davlatning  vazifasi  avvalambor,  milliy  ishlab 

chiqaruvchilarini  manfaatlarini  himoya  qilish,  eksport  hajmini  ko’paytirish  uchun 

chora-tadbirlar  ko’rish,  xorijiy  investitsiyalarni  jalb  qilish,    to’lov  balansini 

muvoznatini  saqlash,  valyutani  boshqaish  va  eng  asosiysi  TIF  olib  borish 

qoidalarini belgilab beruvchi qonuniy aktlar qabul qilish va ularga bo’ysunilishini 

nazrorat qilishdan iborat.  

Tashqi iqtisodiy aloqalar Yaponiya iqtisodiyotida juda katta ahamiyatga ega 

va  u  ko’p  yillik  tarixga,  tajribaga  va  yuksak  natijalarga  ega,  shuning  uchun  ham 

Yaponiyaning  tashqi  iqtisodiy  faoliyat  yuritishining  o’ziga  xos  jihatlarini  tahlil 

qilish maqsadga muvofiq. 

Tashqi  iqtisodiy  faoliyatni  tashkil  qilish  va  unda  davlatning  faol  ishtroki 

Yaponiyaning o’ziga xos xususiyatidir. Davlat tashqi iqtisodiy faoliyatining deyarli 

barcha  yo’nalishlarini  o’ziga  qamrab  olgan  va  uni  tartibga  solib  turadi,  ichki  va 

tashqi axvolni taxlil qilishdan boshlab, tashqi iqtisodiy startegiyani ishlab chiqish, 

geografik  va  tarkibiy  sohalarni  muhimligini  aniqlab,  nazorat  qilish  va    tartibga 

solishda moliyaviy rag’batlantirish uslublarini qo’llaydi.