25
voqealarni talqin qiladi. Bu kitobni Muhammad Rafi’ oxun Xorazmiy fors tilidan o‘zbekchaga o‘girgan.
Qo‘lyozma 1320/1902 yilda ko‘chirilgan. “Muntaxabut-tavorix” (Terma tarixlar), «Intixobut-tavorix"
(Terma tarixlar) deb yozilgan kitobning fors tilidan o‘zbekchaga tarjimasidir. Bunda kitob avtori hoji
Muhammad Hakimxon bin Said Maxsumxon qadim tarixdan tortib to Otaliqxon (1842—1845) vafotiga
qadar bo‘lgan voqealarni tasvirlagan. Qo‘qon xonlari haqida ham ko‘pgina tarixiy materiallar bor.
Komil Nishonchizoda Ahmad o‘g‘lining (hijriy 1031 yilda vafot qilgan) «Mir’otul-koinot» (Koinot
oynasi) nomli usmonli turk tilida yozilgan tarixiy kitobi Xorazmda hijriy 1327 yilda mulla Xo‘janiyoz
tomonidan tarjima qilingan va 1331 yilda ko‘chirilgan. (Sharq qo‘yozmalari to‘plamida bu asarning na
originali va tarjimasi haqida ma’lumot berilmagan). “Muzakkarul-axbob” (“Yaxshi ko‘rganlar haqida
eslatma") nomli asarning tarjimasi haqida hamda Navoiydan keyingi davrda yashagan fors-tojik
shoirlarining tarjimai hollari beriladi. Shoir fors tilidan o‘zbekchaga shu asardan bir parcha
tarjima qilgan. Fors-tojikchadan o‘zbek tiliga o‘girilgan tarixiy asarlardan yana biri Muhammad bin
Saxaniy Ravzatul-munozir") nomli asari bo‘lib, hijriy 1324 yilda o‘zbekchaga agdarilgan, ammo kim tarjima
qilgani ma’lum emas, hajmi 240 bet. Abdullo-bin. Muhammad bin Ali Nasrullohiyning umumiy tarixga oid
“Zabdatul-osor” (Asarlar qaymog‘i.) nomli asar o’zbek tiliga sakkizinchi bo‘limdan, boshlab tarjima
qilingan. Asar 1500—1510 yillarda hukmronlik qilgan Shayboniyxonga qarshi bo‘lgan kurashlar tarixini
xikoya qiladi. Kitobning tarjimoni noma’lum. Uni Ahmad Ali Joniy Xo‘jandiy, Valadi hoji Sangin
ko‘chirgan. Bu asar haqida V. V. Bartold o‘zining «1902 yilda Turkistongv bo‘lgan komandirovkaning
hisoboti" degan ishida ma’lumot berib o‘tadi.
Abduraxmon bin Husanning “Ajoyibul-osor” (Ajoyib asarlar) nomli to‘rt jilddan iborat tarqxiy asari
o‘zbek tiliga to‘la agdarilgan - birinchi va ikkinchi jild bir muqovada, hajmi 708 bet. Uchinchi va to‘rtinchi
jild ikkinchi muqova ichida berilgan, hajmi 445 bet. O‘zbekchaga tarjima qilingan nusxalar hijriy 1327 yilda
ko‘chirilgan, ammo tarjimonning ismi ko‘rsatilmagan. (Bu asarning asl nusxasi va tarjimalari haqida Sharq
qo‘l yozmalari to‘plamida ma’lumot berilmagan). Asarning asl nusxasi hijriy 1236 yilda yozilgan
(“Nafoisul—maosir”) Alouddavla bin Yahyo Sayfiy (al Kazviniy) 973-982/ 1565-1575 yillar mobaynida
tuzgan she’riyat antologiyasi bo‘lib, Hindiston podshosi Akbarga- bag‘ishlangan. Unda o‘sha davrdagi
shoirlarning tarjimai hollari va tarixga oid qimmatli fikrlar bor. Asar fors tilidan o‘zbekchaga Xorazmda XIX
asrning oxirida tarjima qilingan. Hijriy 1321 yilda mulla Muhammad Sharif xo‘ja valadi Muhammad Yusuf
ko‘chirgan, hajmi 229 bet tarjimonning ismi noma’lum.
Samarqand tarixiga oid («Samariya") asarini Mir abu Tohir xo‘ja Samarqandiy o‘tgan asrning 30-
yillarida yozgan, uni o‘zbekchaga Abdulmo‘min Sattoriy tojikchadan ag‘dargan. Tarjimani mashhur adib
Sadriddin Ayniy tahrir qilgan. Qo‘lyozma 178 bet bo‘lib, kirish so‘zi, izoh va xotima bilan berilgan. Bu
asarni V. L. Vyatkin rus tiliga tarjima qilgan.Asarning tojikcha tekstini prof. Veselovskiy nashrga
tayyorlagan va « — Samariya (nochnaya beseda), avtor Abu-Taxyr Veled kazn Abu Sa’id, 1322 po xidjre
(1904)" Degan nom bilan nashr qildirgan.
V. L. Vyatkinning ruscha tarjimasi 1899 yili Samarqandga bag‘ishlanib chiqqan to‘plamda bosilgan
edi.
Do'stlaringiz bilan baham: |